W historii każdego gatunku muzyki, który jest otwarty na rozwój i innowacje wprowadzane przez kompozytorów i instrumentalistów, nie brak postaci, które swą twórczością zapisały się na stałe w jego annałach, a także stały się wzorem i inspiracją dla kolejnych pokoleń. Bez wątpienia taką osobą był John Coltrane – amerykański saksofonista i kompozytor, który w ciągu zaledwie dwóch dekad aktywności muzycznej w niezwykły sposób wpłynął na rozwój jazzu.
John Coltrane urodził się w 1926 roku w miejscowości Hamlet. Jako siedemnastolatek przeprowadził się z matką do Filadelfii. Jego pierwszym instrumentem był saksofon altowy, ale grywał też na klarnecie i sakshornie. W szkole średniej grał m.in. w orkiestrze, a po odbyciu studiów muzycznych zadebiutował na estradzie w połowie lat czterdziestych grając głównie standardy muzyki rozrywkowej i klasycznej. Możliwość rozwijania umiejętności muzycznych miał także w wojsku, do którego – już jako student – zaciągnął się w 1945 roku. Po zakończeniu służby wrócił do Filadelfii, gdzie kontynuował edukację muzyczną poznając teorię i rozwijając umiejętności gry. W tamtym czasie grywał w zespołach Kinga Kolaxa i Jimmy’ego Heatha, w końcu trafił do zespołu Eddie’go Vinsona, gdzie zaczął grać na saksofonie tenorowym. Następnie Coltrane podjął współpracę z grupą Dizzy’ego Gillespiego, która okazała się niezwykle ważna dla jego kariery. W latach 50. XX wieku współpracował także z Johnny’m Hodgesem, Milesem Davisem czy Theloniousem Monkiem. Zamknąwszy okres współpracy z gigantami jazzu poprzedniej dekady, w latach 60. Coltrane postanowił skupić się na pracy na swoje nazwisko. Choć już wcześniej wydał kilka autorskich płyt, to właśnie z tych kilku lat tej dekady skróconej śmiercią artysty w 1967 roku pochodzi większość jego albumów.
W ciągu nieco ponad dwudziestu lat profesjonalnej kariery, John Coltrane dokonał w muzyce jazzowej zmian, które trudno porównać z wcześniejszymi innowacjami. Jako muzyk grający u boku słynnych liderów – niezależnie czy byli to tradycjonaliści czy awangardziści – czerpał z ich dokonań, rozwijając jednocześnie własne pomysły i koncepcje. Jego muzyczną drogę wyznaczały z jednej strony takie style jak bebop, hard-bop, modal jazz, free jazz, modern-jazz czy avant jazz, a Coltrane nie próbował utożsamiać się konkretnie z którymś z nich wybrał własną drogę jazzowej awangardy. Słynny saksofonista i kompozytor wprowadził też do jazzu wiele innowacji o charakterze techniczno-brzmieniowym, a swoim działaniem wyznaczył drogi rozwoju jazzu na kolejne dekady.
Dyskografia Johna Coltrane’a obejmuje zarówno autorskie albumy studyjne i płyty koncertowe sygnowane jego nazwiskiem jak również krążki (długogrające i single), w których nagraniu brał udział u boku innych artystów. Doliczyć do tego należy także rozmaite albumu wydane już po jego śmierci oraz wszelkiej maści kompilacje. Różnorodność stylów, które przewijały się w twórczości Coltrane’a (a dodać do tego należy także inspirację muzyką afrykańską czy hinduską) sprawia że w jego muzyka jest niezwykle różnorodna. Poszczególne płyty różnią się od siebie nie tylko brzmieniem czy stylistyką, ale także obecnymi na nich innowacjami. Nie inaczej jest w przypadku pojedynczych kompozycji, które również prezentują różne oblicza Coltran’e. Tak czy inaczej, wiele z nich na stałe weszło do kanonu standardów współczesnego jazzu.
Choć niezwykle trudno wybrać z jego twórczości zaledwie kilka kompozycji, które powszechnie uznawane są za najbardziej znane, postanowiliśmy podjąć taką próbę. Poniżej prezentujemy 10 takich utworów (kolejność chronologiczna):
1) „Blue Train” (album „Blue Train”, 1958)
2) „Moment’s Notice” (album „Blue Train”, 1958)
3) „Giant Steps” (album „Giant Steps”, 1960)
4) „Naima” (album „Giant Steps”, 1960)
5) „My Favorite Things” (album „My Favorite Things”, 1961)
6) „Chasin’ The Trane” (album „Coltrane “Live” at the Village Vanguard”, 1962)
7) „Spiritual” (album „Afro Blue Impressions”, 1977; nagrania z 1963 roku)
8) „Equinox” (album „Coltrane’s Sound”, 1964)
9) „A Love Supreme Pt. 1. Acknowledgement” (album „A Love Supreme”, 1965)
10) „Ascension” (album „Ascension”, 1966)
Strona internetowa artysty: www.johncoltrane.com
Zdjęcie: John Coltrane na lotnisku Schiphol; fot. Hugo van Gelderen / ANeFo; Public Domain
