Novation Impulse 49 – test klawiatury sterującej

W czasie ostatniej dekady brytyjska firma Novation – znana wcześniej głównie z modułów dźwiękowych i syntezatorów – wypracowała sobie mocną pozycję wśród producentów klawiatur sterujących. Oferowane przez nią instrumenty wyróżniają się dzięki technologii Automap ścisłą integracją z programami DAW i wtyczkami. Najnowsza seria klawiatur tej firmy – Impulse – obejmuje trzy modele, z których jeden trafił właśnie do testów. Spójrzmy zatem cóż takiego oferują tym razem Brytyjczycy…

OPIS

Nowa linia klawiatur sterujących wyróżnia się już samym wyglądem. O ile instrumenty z poszczególnych serii ReMOTE były do siebie dość podobne pod względem oferowanych manipulatorów, ich rozmieszczenia jak i ogólnego wyglądu to modele z nowej serii już samą bryłą obudowy różnią się od dotychczasowych klawiatur. Chociaż także seria Nocturn była odmienna, to tutaj projektanci poszli jeszcze dalej. Instrumenty z rodziny Impulse są masywniejsze, a boki – wyraźnie wyższe – wykończono nowocześnie. Czerwone wstawki i „ożebrowanie” nadają im nieco „sportowego” charakteru. Zmianie uległa też przede wszystkim „topografia” panelu sterowania.

Manipulatory są inne niż w starszych klawiaturach, a do tego rozmieszczone inaczej niż firma nas dotąd przyzwyczaiła. W oczy rzuca się m.in. ulokowany centralnie wyświetlacz LCD, na którym pojawiają się wszystkie informacje niezależnie od trybu pracy instrumentu. Jeśli chodzi o klawiatury Novation to duża zmiana, gdyż w serii ReMOTE mieliśmy wąskie „paski” LCD, a modele Nocturn w ogóle nie miały wyświetlacza. Po lewej stronie panelu umieszczono 9 suwaków oraz tyle samo przycisków SOLO/MUTE. Potencjometry mogą pracować w trybie MIXER lub MIDI. W tym pierwszym służą do regulacji głośności poszczególnych kanałów/ścieżek kontrolowanego programu DAW, natomiast w drugim pozwalają wysyłać dowolne komunikaty CONTROL CHANGE. Na prawo od wyświetlacza, któremu towarzyszą przyciski i enkoder/przycisk służące do poruszania się po menu i dające dostęp do różnych funkcji znajduje się kolejna sekcja kontrolerów. Tym razem jest to osiem enkoderów obrotowych, które mogą pracować w jednym z trzech trybów – PLUGIN, MIDI lub MIXER. Podobnie jak w przypadku suwaków, w trybie MIDI pokrętła wysyłają dowolne komunikaty CC, natomiast w ustawieniu MIXER regulują np. położenie w panoramie poszczególnych śladów projektu w programie DAW. W trybie PLUGIN za ich pomocą możemy zmieniać wartości parametrów wtyczek z wykorzystaniem protokołu Automap. Główki enkoderów są inne niż w dotychczasowych seriach, zniknęły także „otoczki” LED – tutaj zmiana wartości parametru prezentowana jest na wyświetlaczu zarówno liczbowo jak i za pomocą słupka. O ile suwaki pracują stawiając pewien opór, to pokrętła obracają się bardzo lekko. Do jednych i drugich trzeba się przyzwyczaić jeśli zależy nam na precyzyjnej regulacji przypisanych do nich parametrów. Pod enkoderami znajdziemy przyciski transportu. Na panelu umieszczono ponadto osiem dynamicznych padów, podświetlanych w trzech różnych kolorach. Instrument wyposażono także w przyciski transpozycji oktawowej oraz kółka PITCH i MOD.

O ile model Impulse 61 wyposażony w 5-oktawową klawiaturę udostępnia dokładnie te same elementy kontroli co testowany Impulse 49, to w przypadku mniejszego Impulse 25 mamy dostęp do nieco mniejszej liczby manipulatorów. Z racji jego rozmiarów, na panelu tej klawiatury zmieścił się tylko jeden programowalny suwak i jeden przycisk (pady, enkodery i przyciski funkcyjne pozostają bez zmian).

Wszystkie gniazda umieszczono na panelu tylnym. W przypadku wszystkich trzech instrumentów z serii Impulse do dyspozycji mamy port USB, dwa wejścia dla kontrolerów nożnych (SUSTAIN, EXPRESSION) oraz wejście i wyjście MIDI. Podobnie jak wcześniej modele z serii Nocturn, także klawiatury Impulse mogą być zasilane wyłącznie poprzez wspomniany port USB. W tym przypadku jednak nie jesteśmy skazani na pobieranie zasilania tylko z komputera, jako że mamy możliwość podłączenia specjalnego zasilacza zewnętrznego USB, który jednak trzeba osobno zakupić. Warto pamiętać, aby podłączyć klawiaturę bezpośrednio do portu USB komputera nie posiłkując się np. hubem gdyż spotkać nas może niemiła niespodzianka…

W komplecie z instrumentem znajduje się płyta DVD, na której znajdziemy nie tylko oprogramowanie dla protokołu Automap (wraz ze sterownikami) oraz instrukcje obsługi w formie plików PDF, ale także dodatkowe programy. Tradycyjnie dla firmy Novation jest to pakiet Xcite+, w którego skład wchodzi program Ableton Live Lite, wtyczka Novation Bass Station oraz biblioteki próbek – Loopmasters (ponad 1 GB próbek) i Mike The Drummer (502 MB pętli perkusyjnych).

INSTALACJA

Klawiatury z serii Impulse oraz oprogramowanie Automap mogą współpracować z komputerami PC (Windows XP 32-bit/Vista 32-bit/7 32-/64-bit) i Mac (OS X 10.6/10.7; 32-/64-bit). Podobnie jak miało to miejsce z wcześniejszymi modelami z oferty Novation, także w przypadku serii Impulse, przed przystąpieniem do pracy czeka nas proces instalacji pozwalający przygotować odpowiednie „środowisko” dla klawiatury. Jeśli podłączymy instrument jako pierwszy, zostanie on automatycznie wykryty, ale nie do końca zainstalowany. Nie ma się jednak czym martwić, gdyż wszystko zostanie uregulowane po instalacji oprogramowania Automap. Co prawda znajduje się ono na na płycie DVD dołączonej do klawiatury, ale lepiej sprawdzić czy nie ma nowszych sterowników na stronie internetowej producenta. Taka właśnie sytuacja miała miejsce w trakcie testu, podczas którego wykorzystywałem wersję 4.1 (na płycie jest 4.0). Aktualizacji uległ także firmware samego instrumentu. Poza sterownikami, w komputerze instaluje się aplikacja Automap Server zarządzająca wszystkimi operacjami i ustawieniami klawiatury i kontrolowanych przez nią programów. W porównaniu z poprzednimi wersjami oprogramowania (3.x), w najnowszej odsłonie Automap zaszły spore zmiany zarówno w wyglądzie interfejsu graficznego jak również w konfigurowaniu programów DAW i obsłudze części programowej. Jedną z różnic jest brak oddzielnej aplikacji Plug-in Manager – teraz zarządzanie wtyczkami odbywa się z poziomu głównego programu. Tak jak dotychczas w systemie pojawiają się odpowiednio opisane „klony” plug-inów, które zostały automatycznie przystosowane do pracy z protokołem Automap.

Po zainstalowaniu wszystkich sterowników, klawiatura zasilana przez USB i komunikująca się tą drogą z komputerem jest widziana w systemie jako cztery wejścia i trzy wyjścia MIDI. Tradycyjnie dla produktów Novation, poszczególne porty są dedykowane do różnych funkcji, a dzięki nim możliwa jest komunikacja z oprogramowaniem zainstalowanym na naszym komputerze oraz między komputerem, a zewnętrznymi instrumentami i urządzeniami podłączonymi poprzez złącza MIDI. Pierwsza para „Automap MIDI” to wirtualne porty (IN, OUT) służące jedynie do obsługi protokołu Automap. Druga – „Automap Propellerhead” wykorzystywana jest przez Automap wyłącznie w programie Reason. Wejście oznaczone „Impulse: Port 1” służy do przesyłania komunikatów wysyłanych przez klawiaturę, pady oraz wszelkie kontrolery dostępne w modelach z serii Impulse – zarówno w trybie Automap jak i np. we współpracy z instrumentami w formie samodzielnych aplikacji. Ostatnie wejście – „Impulse: Port 2” umożliwia przekazywanie do komputera (i dostępnych w nim wirtualnych instrumentów) komunikatów z zewnętrznej klawiatury MIDI podłączonej do Impulse. Wyjście oznaczone „Impulse: Port 1” pozwala z kolei na wysyłanie komunikatów z komputera do innego instrumentu poprzez fizyczne gniazdo MIDI OUT.

KLAWIATURA I PADY

Jak wspomniałem, nowa linia instrumentów obejmuje trzy modele różniące się objętością klawiatury, oferujące odpowiednio 25, 49 i 61 klawiszy. W przypadku wszystkich trzech instrumentów zastosowano częściowo doważone, dynamiczne klawiatury z funkcją Aftertouch. Do dyspozycji mamy cztery różne krzywe reakcji na dynamikę gry. Możemy także wyłączyć tę funkcję i wtedy klawisze będą wysyłały komunikaty o stałej wartości VELOCITY – 127, bez względu na to z jaką siłą uderzymy w klawisz. Do transpozycji oktawowej służą dwa dedykowane przyciski – klawiaturę możemy transponować o trzy oktawy w dół i cztery w górę. Co więcej, możliwa jest także transpozycja w zakresie ±11 półtonów. Impulse 49 (a także dwa pozostałe modele z tej serii) wyposażono w osiem dynamicznych, gumowych padów. Także one oferują różne krzywe dynamiki (w tym przypadku trzy) oraz możliwość ustawienia stałej wartości VELOCITY (127). Podobnie jak klawiatura, również pady obsługują funkcję Aftertouch, przy czym dla klawiszy możemy ją wyłączyć (pady nadal będą ją realizować). Kanał MIDI, na którym wysyłane będą komunikaty może być ustalany dowolnie – wspólnie dla klawiatury i padów. Wyboru innego kanału dla padów niż obowiązujący dla klawiatury możemy jednak dokonać programując oddzielnie każdy z nich, o czym więcej za chwilę.

Mamy też możliwość ustawienia, czy komunikaty z klawiatury mają być wysyłane przez USB do komputera, czy przez wyjście MIDI do zewnętrznego instrumentu, czy też przez oba porty jednocześnie. Co więcej, klawiaturę możemy podzielić na maksymalnie cztery strefy o dowolnym zakresie. Oprócz „granic”, dla każdej z nich wybrać możemy niezależnie kanał MIDI, transpozycję oktawową (-3/+4) oraz port wyjściowy. W przypadku stref, w tym ostatnim parametrze mamy większy wybór – port USB, wyjście MIDI, port zgodny z zapisanym w aktywnym schemacie oraz porty USB i MIDI jednocześnie. Możemy też zdecydować się na brak portu wyjściowego z danej strefy, wtedy będzie ona „milczała”.

Pady, w jakie wyposażono klawiaturę Impulse 49 (oraz pozostałe modele z tej serii) służą nie tylko do grania, ale mogą też pełnić inną funkcję. Po pierwsze można je wykorzystać używając arpeggiatora, o czym jednak więcej za chwilę. Po drugie, z padami związana jest także funkcja ROLL pozwalająca na repetycję pojedynczych dźwięków przypisanych do poszczególnych padów. Regulować możemy tempo powtórzeń, a ponadto wpływ na tę funkcję mają niektóre ustawienia arpeggiatora. W końcu po trzecie, pady mogą służyć do obsługi klipów w programie Ableton Live/Live Lite. W zależności od stanu danego klipu w aktualnie wybranej scenie, pady są podświetlane na żółto, zielono lub czerwono.

ARPEGGIATOR

Ciekawą funkcją, która pojawiła się w klawiaturach Impulse jest arpeggiator powiązany z padami. Dokładniej jest to jakby połączenie arpeggiatora i sekwencera krokowego, jako że w oparciu o grane dźwięki nie tylko generowane jest arpeggio, ale dodatkowo jest ono odtwarzane w sekwencji. Tu właśnie swą „drugą naturę” ukazują pady, które w tym trybie służą do aktywacji/dezaktywacji kroków (aktywne są podświetlane na zielono, nieaktywne na czerwono). Jako, że sekwencja odtwarzana jest ciągle, jakby w pętli, „usuwanie” poszczególnych jej elementów (same dźwięki arpeggia, które wypadałyby w tym miejscu nie znikają lecz są niejako przesuwane dalej) sprawia, że tworzymy zupełnie nowe przebiegi rytmiczne. Dzięki możliwości różnych kombinacji aktywnych i nieaktywnych padów osiągnąć można naprawdę interesujące wyniki. Do tego dochodzi jeszcze dostępność kilku parametrów, których wartości możemy zmieniać. Możliwa jest regulacja synchronizacji z tempem, długości nut (GATE), wielkość interwału między nutami parzystymi i nieparzystymi (SWING). Wybrać możemy także typ przebiegu arpeggia (7 do wyboru), zasięg (1-4 oktawy), długość sekwencji (maks. 8 kroków) oraz tempo.

AUTOMAP 4.1

Razem z serią klawiatur Impulse swą premierę miała nowa generacja protokołu Automap oznaczona cyfrą cztery, przynosząca ze sobą sporo zmian. Jak już wspomniałem do instrumentu dołączono właśnie oprogramowanie Automap 4, ale do testu wykorzystywałem nowszą wersję 4.1. Protokół Automap jest systematycznie rozwijany, a z każdą nową wersją oprogramowania zyskujemy nowe możliwości. Nie inaczej jest w przypadku „czwórki”. Oprócz zmian „wewnątrz” programu, różnice widoczne są już w samym interfejsie graficznym – zarówno aplikacji Automap Server jak i wirtualnego panelu sterowania. O ile zasady obsługi tego drugiego zbyt wiele się nie zmieniły, to zupełnie inaczej wygląda aplikacja „serwera” (połączona teraz z menadżerem wtyczek). Jest on niejako „sercem” całego systemu i to w nim znajdziemy informacje jak krok po kroku skonfigurować nasz program DAW do współpracy z Automap i klawiaturą Impulse. Samo dokonanie ustawień w poszczególnych sekwencerach zajmuje nieco czasu, ale później cieszyć się możemy z integracji klawiatury z oprogramowaniem. Oczywiście, różnie to wygląda w każdym programie i zależy także od tego w jakiej jest on wersji. Cubase w wersji 4 zainstalowany na testowym komputerze nie jest teoretycznie obsługiwany, ale w praktyce działa tak jak powinien. Oczywiście najlepiej układa się współpraca z programem Live, który jako jedyny z testowych programów był wykrywany automatycznie przez klawiaturę, a integracja jest tak ścisła, że nawet nie wymaga okna EDIT MAPPING (dawnego CONTROL VIEW). Tradycyjnie dobrze odbywa się także komunikacja z programem Reason firmy Propellerhead. Przez protokół Automap wspierane są także programy Logic, Sonar i Pro Tools. Chociaż są pewne różnice w działaniu, to w każdej z tych trzech aplikacji (Live, Cubase, Reason) możemy regulować podstawowe funkcje miksera (głośność, położenie w panoramie, MUTE, SOLO) czy poruszać się po ścieżkach. Automatycznie wykrywane są także plug-iny (oczywiście jeśli wybraliśmy ich wersje z dopiskiem Automap) oraz instrumenty wewnątrz programu Reason. Protokół Automap 4 może obsługiwać wtyczki VST, AU i RTAS.

W oknie EDIT MAPPING odwzorowano kontrolery dostępne na panelu Impulse, z podziałem na enkodery oraz suwaki + przyciski. To właśnie przy tych wirtualnych manipulatorach wyświetlane są na poszczególnych stronach „mapy” parametry miksera czy plug-inu przypisane automatycznie do konkretnych kontrolerów. Nazwa edytowanego parametru – taka sama jak we wtyczce oraz oknie EDIT MAPPING pojawia się także na wyświetlaczu Impulse wraz z wartością. Jako, że automatyczne rozplanowanie parametrów nie każdemu musi odpowiadać, mapy stworzone przez Automap możemy dostosować do własnych potrzeb. Edycji map (lub tworzenia własnych) możemy dokonywać wyłącznie z poziomu oprogramowania wybierając poszczególne parametry z listy (przypisując je do poszczególnych potencjometrów czy przycisków), jak również korzystając z funkcji LEARN (wtedy wystarczy poruszyć dowolny wirtualny kontroler na panelu wtyczki a następnie wybrać jego „zarządcę” na panelu Impulse). Dla każdego kontrolera możemy określić zarówno wartość minimalną i maksymalną komunikatu, a także (w zależności od trybu pracy) wartość o jaką ma się on zmieniać.

INNE MOŻLIWOŚCI KONTROLI

Dzięki wyposażeniu klawiatury w „zwykłe” wyjście MIDI, możliwe jest – zarówno przy pobieraniu zasilania z komputera jak i tym bardziej przy korzystaniu ze specjalnego zewnętrznego zasilacza – sterowanie zewnętrznymi instrumentami. Wybrać możemy także, czy przez wyjście MIDI wysyłane mają być do zewnętrznego instrumentu komunikaty „lokalne”, wyzwalane przez klawiaturę Impulse, czy też informacje przesyłane przez USB z komputera. W tym drugim ustawieniu zewnętrzny moduł może być wykorzystany jako źródło dźwięków dla sekwencji MIDI odtwarzanych z poziomu programu DAW. Jako, że do dyspozycji mamy też fizyczne wejście MIDI, możemy podłączyć do Impulse 49 dodatkową klawiaturę (czy inny sterownik lub instrument MIDI), która jak wspomniałem obsługiwana jest przez oddzielny wirtualny port. Dzięki temu możemy np. sterować jednocześnie dwoma różnymi instrumentami programowymi (zarówno wtyczkami jak i samodzielnymi aplikacjami). Nie mamy tu funkcji THRU, zatem sygnał wchodzący przez wejście MIDI nie jest przekazywany do wyjścia.

Mimo dostępności technologii Automap, nie zapomniano też o tradycyjnym, ręcznym programowaniu kontrolerów. Wykorzystać możemy to zarówno sterując zewnętrznym instrumentem jak i programowymi instrumentami w trybie stand alone, czy innymi aplikacjami nie obsługującymi wspomnianego wyżej protokołu. Wśród programowalnych kontrolerów znajdziemy suwaki i enkodery, przyciski, pady oraz kółko MOD. Do każdego z nich można przypisać dowolny komunikat CC, RPN lub NRPN, a także określić jego numer/bank oraz wartość minimalną i maksymalną, a także wybrać kanał MIDI, na którym będzie on wysyłany oraz port, poprzez który opuści on Impulse. Do padów oraz przycisków znajdujących się pod suwakami przypisać możemy również komunikaty NOTE ON/OFF. Wspomniane przyciski mogą ponadto wysyłać PROGRAM CHANGE, a przede wszystkim pracować w kilku trybach. Programując kontrolery dostępne w Impulse możemy także skorzystać z funkcji MIDI LEARN.

W pamięci instrumentu mamy miejsce na 20 schematów, w których zapisać możemy nasze ustawienia poszczególnych kontrolerów, przy czym fabrycznie zaprogramowanych jest już 14 z nich. Są one przystosowane m.in. do obsługi programów Live, Reason, GarageBand i MainStage, instrumentów Novation (zarówno starszych jak i najnowszego UltraNova) oraz wybranych wtyczek Native Instruments. Samo programowanie kontrolerów w Impulse 49 nie jest trudne i nie powinno być z tym problemów, tyle że takie ręczne zaprogramowanie kilkudziesięciu manipulatorów trochę czasu nam zajmie. Dzięki możliwości zapisania własnych schematów możemy jednak zapamiętywać konfiguracje pozwalające na kontrolowanie konkretnych instrumentów czy aplikacji.

PODSUMOWANIE

Impulse 49 (a zarazem też dwa pozostałe modele z tej serii), podobnie jak wcześniejsze klawiatury wykorzystujące technologię Automap oferuje naprawdę duże możliwości kontroli komputerowego środowiska tworzenia muzyki – programów DAW oraz wirtualnych instrumentów i efektów. Co więcej, dzięki automatycznemu mapowaniu miksera sekwencera i wtyczek, obsługa jest dodatkowo bardzo wygodna. Do zalet klawiatury zaliczyć można także współpracę z aplikacjami i sprzętowymi instrumentami bez wykorzystywania protokołu Automap. Ręczne programowanie także nie sprawia kłopotów. Na plus serii Impulse przemawia też ilość i różnorodność programowalnych kontrolerów, a także ich funkcjonowanie. Dobrze, że mimo zasilania tylko poprzez port USB mamy możliwość korzystania ze standardowych gniazd MIDI choć szkoda, że zasilacz do pracy poza środowiskiem komputerowym trzeba osobno zakupić. Interesującym dodatkiem jest też arpeggiator dostępny w nowej serii. Dynamiczna, częściowo doważona klawiatura zastosowana w Impulse 49 pracuje bez zastrzeżeń i sprawuje się dobrze także od strony mechanicznej. Nie ma też problemów ze świadomym panowaniem nad dynamiką gry, a kilka dostępnych krzywych VELOCITY powinno pozwolić każdemu na wybór ustawienia najbardziej dla niego odpowiedniego. Także pady prezentują się dobrze w tej kwestii o czym przekonać się można chociażby aktywując tryb ROLL – zmieniając siłę nacisku słyszymy jak płynnie zmienia się głośność powtarzających się dźwięków. Choć masywniejsza i odmienna wizualnie od poprzednich modeli (chociaż w warunkach scenicznych może być to zaletą), seria Impulse jest kolejną, ciekawą propozycją firmy Novation dla osób szukających klawiatury oferującej wygodną i niemal „bezstresową” kontrolęc nad plug-inami i programami DAW.

Tekst: Grzegorz Bartczak

DANE TECHNICZNE
Klawiatura: dynamiczna, częściowo doważona, Aftertouch; 25/49/61 klawiszy
Manipulatory:
• wszystkie modele PITCH BEND, MODULATION, 8 enkoderów, 8 dynamicznych padów, przyciski transportu
• Impulse 49/61 9 suwaków, 9 przycisków
• Impulse 25 1 suwak, 1 przycisk
Wejścia/wyjścia: USB, MIDI (IN, OUT), PEDALS (SUSTAIN, EXPRESSION)
Oprogramowanie: Automap, Ableton Live Lite, Bass Station, biblioteki próbek
Wymiary:
· Impulse 25: 525 × 332 × 100 mm
· Impulse 49: 846 × 332 × 100 mm
· Impulse 61: 1022 × 332 × 100 mm
Ciężar:
· Impulse 25: 3.5 kg
· Impulse 49: 5 kg
· Impulse 61: 6.5 kg

Ceny: 1090 PLN (Impulse 25), 1390 PLN (Impulse 49), 1650 PLN (Impulse 61)

Do testu dostarczył:
AudioTech
ul. Łagiewnicka 20
02-860 Warszawa
tel. (22) 6482935
Internet: www.audiotechpro.pl, www.novationmusic.com

Test ukazał się w numerze 12/2011 miesięcznika Muzyk.