Muzyczny skansen: Roland MSQ-700

Po raz pierwszy w ramach cyklu Instrumenty sprzed lat prezentujemy urządzenie, które de facto instrumentem nie jest. Trudno bowiem uznać sekwencer za typowy instrument muzyczny, choć dla wielu z nas jest to podstawowe narzędzie pracy. Przypominamy jeden z pierwszych, wielościeżkowych sekwencerów firmy Roland, MSQ-700. Urządzenie to ukazało się na rynku w roku 1983, a więc w okresie znamiennym dla rozwoju elektronicznych instrumentów klawiszowych.

Sekwencer pojawił się w czasie, gdy powstawał standard MIDI. Roland, uczestnicząc w pracach nad tą technologią, miał już pewne doświadczenia w produkcji podobnych urządzeń. Nie można pominąć faktu ukazania się serii DX, która od samego początku posiadała złącze MIDI – świat powstających technologii otwierał przed ówczesnymi muzykami nowe możliwości i trzeba przyznać, że konstruktorzy firmy Roland wykorzystali tę szansę. Zresztą, w niedługim czasie japońskie firmy poszły tym śladem, produkując własne modele sekwencerów (seria QX firmy Yamaha, Korg oraz debiutującej na rynku firmy Casio). Do końca lat osiemdziesiątych pojawiło się wiele wersji tego urządzenia, produkowanych przez mniej lub bardziej znane firmy (np. Brother, Cheetah). Firma Roland pozostała jednak do dziś jednym z liderów w tej dziedzinie, produkując najbardziej zaawansowane sekwencery sprzętowe z serii MC.

WYGLĄD

Roland MSQ-700 wygląda dość poważnie – jest niewiele mniejszy od niejednego, monofonicznego syntezatora analogowego, ma solidną obudowę i waży niemało. Pewne elementy wyglądu zewnętrznego przypominają syntezatory tej firmy, głównie serię Jupiter 8 i Jupiter 6. Płytę główną można podzielić na cztery części. W pierwszej z nich, znajdującej się bezpośrednio pod logo firmy i instrumentu, umiejscowiony jest przełącznik trybu pracy (CHAIN, NORMAL oraz TAPE), klawisz ustalający tryb pracy zegara (INT, TAPE, SYNC oraz MIDI). Z prawej strony tej części znajduje się czterocyfrowy wyświetlacz typu LED. Dla poszerzenia zakresu informacji, jakie mają być wyświetlane, umieszczono też specjalny klawisz pozwalający na wybór danego „okna” dialogowego: MEASURE/CHAIN, AVAIL NOTE, TEMPO, STATUS.

Z lewej strony umiejscowione są trzy klawisze umożliwiające edycję nagranego materiału: ERASE, MERGE oraz TIME CORRECT. Jeśli włączony jest tryb TAPE klawisze te pełnią funkcje związane z zapisem danych na taśmie magnetofonowej. Na środku tej części umieszczony jest potencjometr BEAT PER MEASURE/RESOLUTION pozwalający na wybór miary przypadającej na takt. Z prawej strony znajduje się przełącznik wyboru pracy metronomu oraz potencjometr określający tempo.

Kolejna część jest związana z wyborem trybu nagrywania danej ścieżki. Potencjometr LOAD MODE pozwala na nagrywanie w czasie rzeczywistym lub metodą krokową. W zależności od wyboru tego trybu następne dwa klawisze pełnią odmienne funkcje: MULTITRACK pozwala na jednoczesne odtworzenie maksymalnie ośmiu ścieżek lub łączenie nut, natomiast OVER DUB umożliwia zapis kolejnych ścieżek lub wprowadzanie pauz. Następna grupa przycisków TRACK pozwala na wybór i określenie stanu każdej ścieżki (PLAY/RECORD).

Ostatnia część związana jest z obsługą transportu sekwencera: z lewej strony umiejscowiony jest klawisz RESET, następnie duży, niebieski klawisz LOAD, klawisze BACK i FWD, STOP/CONTINUE PLAY oraz PLAY. Z prawej strony umieszczony jest przełącznik uaktywniający funkcję automatycznego powtarzania danego fragmentu muzycznego REPEAT OFF/ON.

Również płyta tylna prezentuje się interesująco. Umieszczone są tu dwa gniazda MIDI (IN, OUT) oraz dwa podobnie wyglądające gniazda SYNC (IN, OUT), dwa gniazda typu jack służące do podłączenia zewnętrznego sterownika nożnego oraz magnetofonu, celem zapisu danych lub synchronizacji z magnetofonem wielośladowym (LOAD, IN, SAVE OUT). MSQ-700 wyposażony jest też w specjalne złącze typu DCB oraz przełącznik pozwalający na wybór formatu MIDI lub DCB.

MOŻLIWOŚCI I OBSŁUGA MSQ-700

Pamięć MSQ-700 pozwala na zapis ok. 6,500 nut. Na początku lat osiemdziesiątych taka pojemność pamięci była prawdziwą rewelacją, podobnie jak możliwość zapisu na ośmiu, niezależnych ścieżkach. Oczywiście, w porównaniu ze współczesnymi normami jest to wielkość bardzo mała. Podobnie jest z możliwościami edycyjnymi nagranego materiału – są ograniczone do funkcji kasowania zawartości jednej, kilku lub wszystkich ścieżek jednocześnie, łączenia dwóch lub więcej ścieżek ze sobą oraz kwantyzacji określonej przez producenta jako TIME CORRECT. Jednakże użytkownik nie ma absolutnie żadnej możliwości wglądu w nagrany lub edytowany materiał, zastosowany wyświetlacz nie pozwala na przeprowadzenie edycji na poziomie najmniejszych komunikatów MIDI (czyli tzw. funkcja EVENT EDIT stosowana powszechnie we współczesnych sekwencerach). Obsługa sekwencera nie jest trudna, jednak na początku może okazać się nieco kłopotliwa. Wymaga od użytkownika przygotowania planu rozmieszczenia poszczególnych partii instrumentalnych. Rozpoczęcie nagrywania jest proste – wystarczy ustawić metrum, nacisnąć klawisz LOAD – metronom rozpocznie odliczanie pustych taktów i już można rozpocząć grę. Przy kwantyzacji należy pamiętać o przygotowaniu kolejnej, aktualnie wolnej ścieżki. Przeprowadzenie kwantyzacji jest bowiem równoznaczne z dokonaniem automatycznego zapisu poprawionego fragmentu na wcześniej wybraną ścieżkę. Nie ma możliwości realizowania tej funkcji na jednej ścieżce. Takie rozwiązanie pozwala na stworzenie kopii ścieżki, celem porównania z wersją nieskwantyzowaną. W razie potrzeby można ponownie przeprowadzić tę operację, lecz po uprzednim skasowaniu niepotrzebnej ścieżki. Podobna sytuacja ma miejsce podczas łączenia ścieżek ze sobą, dlatego ważne jest, aby przeznaczyć na te cele wcześniej przygotowane ścieżki. W innym przypadku można doprowadzić do bałaganu podczas nagrywania sekwencji.

Sekwencer może nagrywać i odtwarzać podstawowe komunikaty CONTROL CHANGE oraz PROGRAM CHANGE, jednakże użytkownik nie ma żadnego wglądu w to, jakie komunikaty są zawarte na danej ścieżce i musi poruszać się po omacku. Możliwości związane ze standardem MIDI są w tym momencie bardzo ograniczone. Trzeba jednak pamiętać, że jest to początek rozwoju tej technologii, a i syntezatory z tego okresu na wiele nie pozwalały. Implementacja MIDI była wtedy ograniczona do paru komunikatów. Funkcja STATUS pozwala na określenie kanału, na jakim ma odbywać się odbiór i wysyłanie danych. Nie ma możliwości wpisywania komunikatów ani ich wartości.

MSQ-700 może pracować także w systemie stosowanym przez firmę Roland przed wprowadzeniem i upowszechnieniem się standardu MIDI, a mianowicie Digital Communication Buss (w skrócie DCB). Niestety, nie ma możliwości jednoczesnego wykorzystania obu tych systemów, co rozszerzyłoby zakres zastosowań urządzenia. Zresztą producent dosyć szybko wycofał się z formatu DCB.

Funkcja MULTI TRACK pozwala na zapis i odtwarzanie więcej niż jednej ścieżki – każda z nich może być w dowolnym momencie włączona lub wyłączona. Funkcja REPEAT umożliwia odtwarzanie wybranego fragmentu w pętli. Dosyć nietypowa jest funkcja CHAIN pozwalająca na stworzenie łańcucha odtwarzanych kolejno ścieżek. I chociaż w tym przypadku niemożliwe staje się wykorzystanie funkcji MULTI TRACK, ta jedna ścieżka może zawierać dane na dwóch lub trzech kanałach MIDI. Umożliwia to wykorzystanie funkcji przy tworzeniu łańcucha całych, wielobrzmieniowych sekwencji. Zastosowanie zewnętrznego sterownika nożnego pozwala na dokonywanie „wrzutek” w środku ścieżki (PUNCH IN).

PODSUMOWANIE

W czasach wirtualnej rzeczywistości, zintegrowanych i w pełni cyfrowych systemów rejestrujących, które pozwalają użytkownikowi na realizację tego, co piętnaście lat temu było tylko snem – możliwości MSQ-700 wydają się bardzo małe. Na przykładzie MSQ-700 widać, jak daleko i jak szybko rozwinęła się technologia. Nie można jednak przecenić znaczenia MSQ-700 w rozwoju urządzeń tego typu. Zresztą firma Roland udowodniła później, że należy do grona potentatów w tej dziedzinie.

Trudno byłoby dziś spotkać zawodowego muzyka, który wykorzystywałby ten sekwencer w swojej codziennej pracy. Nawet dla osób, które w domowym zaciszu zajmują się komponowaniem muzyki, MSQ-700 nie oferuje wiele, jest mało elastyczny w obsłudze. Może natomiast okazać się cennym nabytkiem dla posiadaczy syntezatorów firmy Roland, które wyposażone są w złącze DCB – należy do nich, bardzo popularny ze względu na swoje klasyczne, analogowe brzmienie – model Juno 60. MSQ-700 jest też ważny dla kolekcjonerów, którzy ceniąc współczesne osiągnięcia techniki, chcą zachować to, co stanowiło o jej rozwoju w przeszłości.

Tekst: Marek Manowski

Artykuł ukazał się pierwotnie w numerze 5/1998 miesięcznika Muzyk.