Focusrite VRM Box – test interfejsu audio

Słuchawki to sprzęt w studiu niezbędny i często wykorzystywany. Niestety, im dalej do końca prac, tym mniej używane są słuchawki, a więcej monitory studyjne, a na etapie zgrań i masteringu słuchawki zostają w zasadzie całkowicie wyeliminowane. Przeważająca większość odbiorców słucha muzyki na głośnikach – a nawet, gdy słucha na słuchawkach, to i tak wymagany jest od nas, realizatorów, miks kompatybilny z głośnikami. Z drugiej strony nawet najlepsze monitory nie na wiele się przydadzą, gdy pomieszczenie odsłuchowe jest niezaadaptowane lub nieodpowiednio zaadaptowane – a właściwa adaptacja akustyczna to koszt przekraczający koszt średniej klasy monitorów studyjnych. Pewnym rozwiązaniem mógłby być miks na słuchawkach – mógłby, gdyby nie fakt, że słuchawki brzmią jednak zupełnie inaczej niż głośniki. Firma Focusrite przy pomocy urządzenia VRM Box próbuje zrobić coś w kierunku możliwości wykorzystania słuchawek na etapie miksu nie tylko do wykrywania brudów i zakłóceń, ale również do ustawiania barwy i proporcji. Zobaczmy, jak to się udało.

Focusrite VRM Box, czyli Virtual Reference Monitoring, to małe urządzenie będące prostym interfejsem audio-USB, posiadającym tylko wyjście słuchawkowe oraz dodatkowo wejście S/PDIF. Połączenie przez USB z komputerem jest konieczne, gdyż nawet w przypadku gdy chcemy wykorzystywać wejście cyfrowe, potrzebne jest zasilanie urządzenia, a cała obróbka odbywa się w komputerze, VRM Box nie posiada procesora DSP. Od razu warto dodać, że obciążenie procesora (testowy QuadCore, WinXP) jest praktycznie niezauważalne. Jeżeli pracujemy w programie, który korzysta z interfejsu ze sterownikami ASIO i nie wykorzystujemy naszego głównego interfejsu do podłączania zewnętrznych urządzeń w czasie zgrania, możemy przełączyć się na sterownik ASIO Focusrite VRM Box i korzystać z niego bez konieczności podłączania „po cyfrze”. Jako interfejs ASIO VRM Box pracuje jednak z częstotliwościami próbkowania tylko do 48 kHz, za to wejście cyfrowe – do 192 kHz. Wykorzystując wejście cyfrowe korzystać możemy z naszego standardowego interfejsu oraz dowolnego również korzystającego z dedykowanych interfejsów, jak Pro-Tools HD. W obu przypadkach VRM Box jest wysokiej klasy wzmacniaczem słuchawkowym i procesorem, symulującym pracę różnych zestawów głośnikowych w różnych pomieszczeniach. Instalacja jest bezproblemowa, bez żadnych „fikuśnych”” animowanych instalatorów, i po paru sekundach możemy podłączyć urządzenie i rozpocząć testy.

Focusrite VRM Box testowałem z różnymi modelami słuchawek, przede wszystkim korzystając z AKG 240 oraz Beyerdynamic DT770. Niestety, VRM Box zasilany jest z USB, tak więc praca z wysokoimpedancyjnymi słuchawkami AKG była krótka – brzmienie bardzo dobre, słuchawki oczywiście wygodne, ale trochę za ciche, nawet jak na zgrania. Słuchawki o mniejszej impedancji (moje DT770 mają 32 omy) zapewniają zdecydowanie większą głośność – do tego stopnia, że pokrętło głośności znajdowało się zwykle w połowie zakresu. Gorsze słuchawki, potrzebne w studiu „na wszelki wypadek”, również działają, są jednak zdecydowanie gorsze, i wprawdzie mocy nie brakuje, to jednak z brzmieniem jest już… właśnie gorzej. Obsługa urządzenia jest bardzo prosta – panel sterujący nie ma żadnych zakładek ani ukrytych funkcji i umożliwia wybór jednego z trzech wirtualnych pomieszczeń odsłuchowych (reżyserka, sypialnia i salon), a w każdym z tych pomieszczeń mamy do wyboru różne zestawy głośnikowe. Do dyspozycji mamy symulacje oparte na następujących zestawach głośnikowych: ADAM S2.5A, Alesis Monitor One, Auratone 5C, B&W DM12, Creative S8S35, Genelec 1031A, Goodmans MS188, KEF Q55.2, KRK RP6 G2, KRK VXT8, Phocus LCD 26 TV, Quested S8R, Rogers LS3/5a, Stirling LS3/5a i oczywiście Yamaha NS-10M Pro. Marudząc, chciałoby się mieć do dyspozycji czwarte, niezwykle często wykorzystywane „pomieszczenie” – samochód, może też z subwooferem? Co ciekawe, zestawy są stylistycznie dopasowane do pomieszczeń i nie można sprawdzić, jak brzmi NS-10 w sypialni albo telewizor LCD w reżyserce – trochę szkoda. Przycisk „i” uruchamia „stronę informacyjną”, podającą informacje o pomieszczeniu, głośnikach i ich umieszczeniu. Głośniki ustawione w każdym pomieszczeniu zapisują się wraz z tym pomieszczeniem, co umożliwia szybkie zmiany „sytuacji odsłuchowych”. Całość wieńczy sześciodecybelowy tłumik sygnału wyjściowego oraz sprytnie ukryty w logo urządzenia przełącznik BYPASS – klikanie na nazwę włącza i wyłącza zielony punkt, sygnalizując tryb pracy urządzenia.

Początkowo do koncepcji symulacji odsłuchu głośnikowego na słuchawkach podchodziłem dość sceptycznie. Pamiętajmy, że taką funkcję mają niektóre interfejsy Focusrite, nie jest to więc niespodzianka. Urządzenie przeznaczone jednak wyłącznie do tego wymaga szerszego potraktowania, a okazało się, że na to zasługuje. Przede wszystkim trzeba podkreślić, że nie jest to tylko „jakiś” korektor, kształtujący charakterystykę częstotliwościową. Wszystkie zestawy i pomieszczenia zostały zmierzone, a na brzmienie składa się nie tylko zmiana barwy, ale też zniekształcenia, zawężenie szerokości bazy stereo oraz, co ciekawe, pomieszczenie. Tak, okazuje się, że symulacje takich samych zestawów głośnikowych w różnych pomieszczeniach brzmią inaczej. Rozpatrując po kolei – najbardziej słyszalna jest zmiana barwy. Pomijając drastyczny przypadek, czyli telewizor LCD z malutkimi głośnikami, brzmienie wszystkich symulowanych zestawów głośnikowych jest mniej więcej zgodne z oczekiwaniami – to znaczy, że jeszcze przed przełączeniem odsłuchów możemy z dużym przybliżeniem określić, co zmieni się w brzmieniu – Auratone to „wywalony” do przodu, wręcz „gwiżdżący” środek, Genelec to lekko schowany środek, duże zestawy hi-fi to lekki kontur, i tak dalej. Jednak te parametry zestawów głośnikowych dość łatwo (co nie znaczy, że z sensem) można zasymulować prostym korektorem, dużo ciekawsze jest to, co dalej. Dość słyszalne są bowiem, zwłaszcza przy symulacjach mniejszych zestawów, charakterystyczne zniekształcenia – telewizor trochę „brzęczy”, a Auratone „świszczą”. To dość istotny, a często pomijany aspekt brzmienia, niemożliwy do uzyskania za pomocą tylko korektora. Ale to nie wszystko – wraz z odpowiedzią pomieszczenia zawęża się szerokość bazy stereo i dochodzi „powietrze” – rzeczywiście słychać to dość wyraźnie, odległość od głośników przy zmianie pomieszczenia zmienia się znacząco. Z trzech dostępnych pomieszczeń tylko reżyserka (professional studio) jest profesjonalnie zaadaptowanym akustycznie pomieszczeniem – zarówno sypialnia (bedroom) jak i salon (living room) charakteryzują się pewnym pogłosem, zaburzeniami w bazie stereo oraz „kłopotami” w najniższym paśmie. Doskonale słychać to, gdy ustawimy w każdym pomieszczeniu takie same zestawy – np. Genelec 1031A – brzmią one również w dole znacząco różnie. Logicznie – sypialnia, mniejsze pomieszczenie, charakteryzuje się mniejszym pogłosem, głośniki są bliżej słuchacza, ale również z racji rozmiarów pomieszczenia rezonanse leżą wyżej i są bardziej słyszalne, natomiast salon odwrotnie – pogłos jest większy, ale problemy z dołem nieco mniejsze. Generalnie wszystkie znane mi zestawy głośnikowe brzmią w charakterze tak, jak w rzeczywistości, a przynajmniej ich najważniejsze cechy (np. środek w NS10) są obecne. Już samo to umożliwia testowanie proporcji i barw w różnych „warunkach odsłuchowych”, co jest ciekawą alternatywą może nie dla całkowitego braku monitorów, ale dla posiadania paru różnych zestawów. Ważne jest również to, co VRM Box oferuje w trybie BYPASS – wzmacniacz słuchawkowy jak na zasilany z 5V przez USB jest zaskakująco głośny, a brzmienie jest bardzo dobre.

Żeby nie było tak słodko, to niestety, sama koncepcja urządzenia powoduje, że pewne ograniczenia są oczywiste. Przede wszystkim do VRM Boxa możemy podłączyć różne słuchawki. Każde słuchawki charakteryzują się swoim brzmieniem, które „nakłada się” na brzmienie symulacji. Jeżeli jednak „wyzerujemy” sobie słuch trybem BYPASS, to na każdych sensownych i w miarę „osłuchanych” słuchawkach usłyszymy to, co dla danych zestawów i pomieszczeń jest charakterystyczne, a o to w sumie chodzi. Słuch dość łatwo przystosowuje się do warunków akustycznych, częsty „reset” jest więc i tak wskazany. Niestety, symulacje to symulacje, ale słuchamy i tak na słuchawkach. W związku z tym nie widzimy membran głośników niskotonowych, nie „czujemy basu” przy większych głośnościach, o furkotaniu nogawek też trzeba zapomnieć. Odsłuch na słuchawkach, zwłaszcza zamkniętych, powoduje, że mimo słyszalnej różnicy w najniższym paśmie przy przełączaniu odsłuchów i pomieszczeń, dół jest w zasadzie ciągle podobny, taki… właśnie „słuchawkowy”, zawsze „dobry”, nie mogę dosłuchać się charakterystycznego „kartonowego” brzmienia dołu małych odsłuchów. Wydaje mi się, że w związku z tym VRM Box może być z powodzeniem wykorzystywany do kontroli barwy i proporcji, ale na ustawianiu najniższego pasma można się nieźle „przejechać”, zresztą dokładnie tak samo, jak na słuchawkach bez żadnej symulacji.

PODSUMOWANIE

Focusrite VRM Box to przykład bardzo ciekawego podejścia do realizacji odsłuchu w warunkach, powiedzmy, „półprofesjonalnych”. Nie jest to oczywiście remedium na wszystko, i moim zdaniem VRM Box nie zastąpi całkowicie monitorów odsłuchowych, zwłaszcza większych. Jednak jako uzupełnienie odsłuchowego „arsenału” to urządzenie (lub algorytm w interfejsie) może być bardzo przydatne – każdy rodzaj monitora pozwala spojrzeć na swoją pracę z innej strony, i z każdego odsłuchu coś wynika, zawsze wyciągnąć można ciekawe wnioski. W profesjonalnych studiach nagrań zawsze jest kilka systemów odsłuchowych, zgrań tradycyjnie odsłuchuje się na telefonach, w samochodach, w domu na sprzęcie hi-fi – tu od razu możemy dokonać podobnego porównania, bez konieczności wysyłania mailem „empetrójki” czy wypalania płyty. Wprawdzie jest to tylko symulacja, ale jeżeli nie mamy możliwości sprawdzenia, jak brzmi nasza produkcja w innym miejscu, warto sprawdzać chociaż tak. Jedyne ograniczenia dotyczą kontroli najniższego pasma – to na słuchawkach, z symulacją czy bez, zawsze jest ryzykowne. W przypadku testowanego interfejsu dodatkową zaletą jest wbudowany wysokiej jakości wzmacniacz słuchawkowy, zdecydowanie lepszy i głośniejszy niż w większości kart dźwiękowych USB. Można chyba domniemywać, że algorytm symulacyjny wykorzystywany przez VRM Box jest możliwy do zrealizowania w postaci wtyczki VST – może się doczekamy?

Tekst: Przemysław Ślużyński

WYBRANE DANE TECHNICZNE
Symulowane zestawy głośnikowe: ADAM S2.5A, Alesis Monitor One, Auratone 5C, B&W DM12, Creative S8S35, Genelec 1031A, Goodmans MS188, KEF Q55.2, KRK RP6 G2, KRK VXT8, Phocus LCD 26 TV, Quested S8R, Rogers LS3/5a, Stirling LS3/5a, Yamaha NS-10M Pro
Symulowane pomieszczenia: reżyserka (professional studio), sypialnia (bedroom) i salon (living room)
Moc wyjściowa: 15 mW na 150 Ohm, 30 mW na 50 Ohm
Wejścia/wyjścia: słuchawkowe, S/PDIF IN, USB
Wymiary: 68 × 68 × 25 mm
Ciężar: 123 g

Cena: 420 PLN

Dystrybutor:
AudioTech
ul. Łagiewnicka 20
02-860 Warszawa
tel. (22) 6482935
Internet: www.audiotechpro.pl, www.focusrite.com

Test ukazał się w numerze 7/2011 miesięcznika Muzyk.