Po raz pierwszy klawiatura firmy CME z serii UF pojawiła się na naszych łamach w roku 2006 (oczywiście pomijając wcześniejszą informację w dziale Nowości). Wtedy to testowany był model wchodzący w skład pierwszej „generacji” tych instrumentów. Wkrótce firma wprowadziła na rynek kolejną odsłonę tej linii klawiatur, która charakteryzowała się jeszcze większym potencjałem (który następnie jeszcze zwiększono dzięki aktualizacji oprogramowania). W połowie ubiegłego roku CME zaprezentowało z kolei najnowsze modele UF tworzące linię UF Classic. Z założenia ta seria klawiatur skierowana jest do osób o nieco mniejszych wymaganiach (zrezygnowano m.in. z bezprzewodowego MIDI). Przekonajmy się zatem co oferuje ta nowa seria klawiatur sterujących.
OPIS
Tak jak wszystkie poprzednie linie UF, także ta najnowsza obejmuje cztery modele różniące się zakresem klawiatury. W trzech pierwszych instrumentach (UF 50 Classic, UF60 Classic i testowanym UF70 Classic) zastosowano dynamiczne częściowo doważone klawiatury z odpowiednio 49, 61 i 76 klawiszami. W największym modelu – UF 80 Classic dostępna jest z kolei klawiatura doważona z mechanizmem młoteczkowym (88 klawiszy). Wszystkie cztery modele oferują także funkcję Aftertouch. Najbardziej widoczną zmianą w porównaniu z serią UF V2 jest kolor wykończenia obudowy – czarny zamiast stalowo-szarego. Zmieniona kolorystyka dodatkowo nadaje bardziej „klasycznego” charakteru. Obudowa jest metalowa, ale nie ma to zbyt negatywnego wpływu na ciężar instrumentu, a z pewnością jest ona bardziej wytrzymała. Testowany model waży nieco poniżej 12 kg. Boki, także w kolorze czarnym, wykończone są z kolei – jak podaje producent – szelakiem.
Jeśli chodzi o ilość i rozmieszczenie elementów kontroli to ich układ nie zmienił się od czasów pierwszej generacji UF. Oczywiście funkcjonalność poszczególnych potencjometrów i przycisków jest już taka jak w modelach drugiej generacji. Najbardziej rozbudowana sekcja daje dostęp do ośmiu pokręteł i dziewięciu suwaków, z których każdy może z założenia sterować trzema różnymi parametrami. Tak jak poprzednio potencjometry obrotowe są wyposażone w wyraźnie wyczuwalny punkt środkowy. Posunięcie to związane jest najpewniej z faktem, że w trybach LAYER A i B pokrętła te służą do regulacji położenia w panoramie. Oczywiście dla tej funkcji rozwiązanie z „zapadką” jest idealne, ale jeśli przypiszemy do nich inny komunikat MIDI to bardziej przydatny byłby potencjometr pracujący płynnie bez „przerywnika”. Potencjometry obrotowe pracują bez zarzutu, jednak nie możemy chwytać ich zbyt głęboko, gdyż są one umiejscowione nieco zbyt blisko siebie (problemu nie ma jeśli trzymamy je za czubek główki). Dziewięć potencjometrów suwakowych wyposażono w żłobione, lekko wklęsłe nakładki z tworzywa sztucznego. Suwaki pracują stabilnie, z lekkim oporem dzięki czemu możemy precyzyjniej regulować przypisane do nich parametry. Lewą część panelu zajmuje grupa dość nietypowych (choć charakterystycznych dla serii UF) przycisków służących do sterowania transportem sekwencera. Są one duże, działają bez problemu i mają wyjątkowo „analogowy” charakter. Na prawo od suwaków i pokręteł umieszczono pozostałe elementy panelu sterowania – 3-cyfrowy wyświetlacz LED, obrotowy enkoder z „zębatką” służący do zmiany wartości edytowanego parametru (otoczony jest on okręgiem z diod LED) wraz z dwoma przyciskami, a także grupę pozostałych przycisków funkcyjnych. Dzięki kombinacji jednego z nich (SHIFT) oraz określonych klawiszy mamy dostęp do rozmaitych funkcji instrumentu.
UF70 Classic wyposażono ponadto w kółka PITCH BEND i MODULATION, które różnią się zewnętrznie od tych zastosowanych w serii UF V2. O ile do ich działania nie można mieć żadnych większych uwag, to zastosowana „faktura” sprawia, że w przypadku kontrolera MODULATION trudno być może czasem na szybko rozpoznać jego położenie. Z drugiej strony dzięki wykończenie obu „kółek” sprawia, że nie wyślizgują się z palców.
Klawiatury z serii UF Classic, podobnie jak wszystkie wcześniejsze modele są wyposażone w dość skromny zestaw gniazd. Do dyspozycji mamy port USB (służy do komunikacji z komputerem oraz zasilania), standardowe wyjście MIDI umożliwiające sterowanie innym instrumentem, dwa wejścia dla kontrolerów nożnych oraz miniaturowe wejście opisane jako BREATH. Nie służy ono bynajmniej do podłączenia alkomatu uzależniającego działanie instrumentu od wydychanego powietrza, lecz do współpracy ze specjalnym kontrolerem dętym, który pewnie dla sporej części naszych Czytelników jest tylko „kawałkiem historii”. Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że wszystkie wejścia i wyjścia umieszczone są na zamontowanej z tyłu płytce. Okazuje się jednak, że ta „klapka” jest tylko atrapą, a same gniazda zamontowano na stałe wewnątrz instrumentu. Z kolei druga plastikowa płytka znajdująca się na tylnej ściance zabezpiecza otwór, w którym zamontować możemy (wszelkie potrzebne kable są już przygotowane i wyprowadzone), któreś z opcjonalnych rozszerzeń – interfejs audio FireWire lub jeden z syntezatorów (ASX, Neosynth 24). UF70 Classic może być zasilany nie tylko poprzez USB, ale także za pośrednictwem zewnętrznego zasilacza, który co ważne, znajduje się w komplecie.
INSTALACJA
Po podłączeniu do komputera, klawiatura jest instalowana automatycznie. Nie ma potrzeby pobierania żadnych dodatkowych sterowników. Co ciekawe, po zainstalowaniu instrument jest widoczny w systemie jako dwa wejścia i dwa wyjścia MIDI. Z racji, że do dyspozycji mamy tylko jedno 5-pinowe wyjście MIDI może to trochę dziwić, ale okazuje się, że para ukrywająca się (w systemie Windows XP) pod nazwą „Urządzenie audio USB [2]” przeznaczona jest tylko i wyłącznie do obsługi funkcji U-CTRL, o której powiem więcej nieco później. Klawiatura równie bezproblemowo instaluje się w systemie Windows 7 (tradycyjnie jedyną różnicą są nazwy poszczególnych portów). Naturalnie, klawiatura może również współpracować z komputerami pracującymi pod kontrolą systemu MacOS X.
KLAWIATURA
Jak wspomniałem, w modelu UF70 Classic zastosowano dynamiczną, częściowo doważoną klawiaturę realizującą funkcję Aftertouch, obejmującą ponad sześć oktaw (76 klawiszy). Klawisze „dociążone” są metalowymi płytkami dzięki czemu są nieco cięższe niż standardowe konstrukcje tego typu. Do dyspozycji mamy aż siedem różnych krzywych reakcji na dynamikę gry, a także trzy ustawienia stałej wartości VELOCITY (64, 100, 127) niezmiennej bez względu z jaką siła uderzymy w klawisz. Dostępne programy VELOCITY są na tyle zróżnicowane, że każdy powinien znaleźć ustawienie najbardziej zbliżone do upodobań grającego. Dostosować do własnych potrzeb możemy również krzywą zadziałania funkcji Aftertouch. Do wyboru mamy siedem różnych programów, a ponadto możemy tę funkcję wyłączyć. Transpozycja oktawowa i półtonowa jest możliwa z wykorzystaniem dwóch dużych przycisków. Klawiaturę możemy transponować o trzy oktawy w dół lub w górę oraz o ±12 półtonów. Oba tryby możemy także łączyć. Co więcej, UF70 Classic oferuje także możliwość zmiany standardowej skali (do wyboru mamy ponad 40 różnych skal alternatywnych), a także 12 tzw. temperamentów. Co ważne obu tych funkcji nie można używać jednocześnie, a ponadto wybranie alternatywnej skali lub temperamentu sprawia, że instrument będzie pracował w trybie mono.
Od strony mechanicznej, klawiatura zastosowana w UF70 Classic sprawuje się dobrze i nie można mieć do niej jakichś szczególnych zastrzeżeń. Akcja klawiatury jest dość głęboka, a długość białych i czarnych klawiszy plasuje się w „rejonie stanów średnich” w porównaniu z innymi instrumentami. Co prawda, każda z krzywych VELOCITY „zachowuje się” nieco inaczej, ale przy odpowiednim wyborze, świadome panowanie nad dynamiką gry nie sprawia trudności.
MOŻLIWOŚCI
Wyposażenie klawiatury zarówno w standardowe wyjście MIDI jak również port USB, a także znajdujący się w komplecie zasilacz sprawiają, że UF70 Classic może działać zarówno we współpracy z komputerem, jak również „po staremu” służąc do sterowania modułu dźwiękowego czy innego instrumentu MIDI. Oczywiście przy połączeniu przez USB z komputerem, możliwe jest nie tylko sterowanie wtyczkami czy samodzielną aplikacją aplikacjami, ale także jednoczesną kontrolę zewnętrznego instrumentu MIDI. Co ciekawe (ale też niestety), w odróżnieniu od klawiatur UF pierwszej generacji, nie mamy możliwości wysyłania komunikatów MIDI z komputera po USB przez klawiaturę do zewnętrznego instrumentu.
Chociaż w modelach z serii UF Classic nie mamy jako takiego podziału klawiatury na strefy, ale za to wyposażono je w funkcje znane także z innych instrumentów – DUAL i SPLIT. Dzięki temu możemy możliwy jest podział klawiatury na całej długości na dwie warstwy, a także na niezależne partie prawej i lewej ręki z punktem podziału określanym przez użytkownika (funkcje te nie mogą być aktywne jednocześnie). Pozwala to na przypisanie do klawiatury dwóch różnych barw, zarówno we współpracy z np. zewnętrznym modułem dźwiękowym, jak i aplikacją oferującą Multitimbral (zarówno w trybie VST jak i standalone). Co więcej, w obu tych trybach możemy przy pomocy potencjometrów obrotowych i suwakowych regulować (po przełączeniu trybu pracy na LAYER A) położenie w panoramie i głośność każdej ze „stref”. To bardzo wygodne rozwiązanie. Możliwość określenia kanałów MIDI, na których pracować mają poszczególne partie klawiatury jest prosta choć trzeba to robić trochę „na raty”. Zmiany podstawowego kanału (w przypadku funkcji SPLIT będzie on obsługiwał później lewą rękę) należy dokonać przed aktywacją funkcji DUAL lub SPLIT, natomiast kanał MIDI dla drugiej warstwy/partii zmieniamy już po włączeniu którejś z wspomnianych funkcji. W podobny sposób dokonujemy wyboru barw.
Jak już wspomniałem wcześniej, potencjometry dostępne na panelu sterowania mogą wysyłać różne komunikaty. W trybie podstawowym każde z pokręteł i suwaków wysyła na kanale 1 określony przez producenta komunikat CONTROL CHANGE. W przypadku potencjometrów obrotowych są to CUTOFF, RESONANCE, ATTACK, DECAY, RELEASE, PAN, REVERB i CHORUS, natomiast do suwaków przypisano komunikaty VOLUME, EXPRESSION, VIBRATO (RATE, DEPTH, DELAY), EQ (LOW, HIGH) oraz BANK MSB i LSB. Jeżeli instrument, którym sterujemy jest „zmapowany” standardowo to bez problemu będzie reagował na ruchy potencjometrami, w innym przypadku nie będzie działo się nic. Ponadto do dyspozycji mamy dwie dodatkowe warstwy (LAYER A i B), które standardowo służą do regulacji położenia w panoramie i głośności w poszczególnych kanałach (1-8, 9-16). Suwak VOLUME niezależnie od trybu pozwala regulować ogólną głośność. Oczywiście instrument pozwala także na programowanie kontrolerów umożliwiając przypisanie do nich innych komunikatów CC, a także określenie kanału MIDI, na którym mają być one wysyłane.
Warto zauważyć, że suwaki oferują także tryb organowy DRAWBAR, w których odwrócony jest niejako tryb ich działania. Pracują one w nim „z góry na dół” czyli tak jak np. drawbary w organach elektromechanicznych. Jak łatwo się domyśleć, tryb ten sprawdzi się najlepiej właśnie we współpracy z plug-inami symulującymi tego typu instrumenty.
Programować możemy nie tylko pokrętła i suwaki, ale także inne elementy kontroli, zarówno te umieszczone na panelu (6 przycisków funkcyjnych, PITCH BEND, MODULATION), ale także zewnętrznych kontrolerów – dętego BREATH oraz dwóch przełączników nożnych. Jeśli chodzi o pedały podłączane do dedykowanych gniazd to mamy również możliwość niezależnego określenia zarówno typu (SWITCH/CONTINUOUS) jak również polaryzacji. To bardzo dobra wiadomość, dla osób dysponującymi kontrolerami nie dającymi możliwości zmiany tego parametru w samym pedale. Do wspominanych przycisków funkcyjnych (F1-F6) przypisać możemy np. określone komunikaty NOTE ON/OFF czy PROGRAM CHANGE czyniąc je przyciskami skrótu do wybranych barw.
Przy pomocy kombinacji przycisku SHIFT i konkretnych klawiszy mamy też możliwość wyboru barw komunikatami MSB/LSB, czy wysyłania różnych komend resetujących. Instrument udostępnia także funkcje MUTE i SNAPSHOT, a także 10 komórek pamięci, w których możemy zapisać własne ustawienia, a potem w razie potrzeby wywołać dany program. Jeśli zainstalujemy w UF70 Classic którąś z kart-syntezatorów, będziemy mieli także możliwość określenia czy komunikaty z klawiatury mają być wysyłane do rozszerzenia czy nie.
Osobny akapit należy się funkcji U-CTRL, pozwalającej na kontrolę sekwencera programowego z poziomu klawiatury. Oferuje ona dwa tryby działania, z których pierwszy obsługuje protokół Mackie Control i może być wykorzystywany w takich programach jak Cubase czy Nuendo. Drugi tryb – kompatybilny z Mackie HUI, pozwala na współpracę np. z Pro Tools. Podczas testów klawiatura była wykorzystywana z programami Live Lite 8.2.1 oraz Cubase AI4. W pierwszym z nich bez żadnych problemów działają przyciski transportu, a ponadto możemy regulować głośność poszczególnych kanałów, zarówno w śladach audio, jak i MIDI. W przypadku Cubase AI4 sprawy wyglądały nieco inaczej. O ile w projektach audio wszystko działa tak samo jak w przypadku Live, to jeśli połączymy ślady audio i MIDI lub będziemy korzystać tylko z tych ostatnich mamy problem gdyż „na sucho” wygląda wszystko w porządku (wirtualne przyciski i suwaki miksera reagują na ruch) ale dodatkowo – co niestety słychać – przyciski transportu wysyłają komunikaty NOTE ON/OFF, a suwaki pracują jak… PITCH BEND. Działają za to bez zarzutu przyciski funkcyjne służące do przełączania zakresu ścieżek. Jak widać, na chwilę obecną funkcja U-CTRL oferuje dość ograniczone możliwości integracji klawiatury ze środowiskiem DAW, a do tego wszystko zależy do tego jakiego programu używamy.
PODSUMOWANIE
Podczas testu instrument sprawował się prawidłowo, bez żadnych większych problemów (kilka naprawdę drobnych ze stabilnością można złożyć na karb nowości). Bardzo dobrze układała się współpraca z zewnętrznym modułem, a współdziałanie instrumentu z komputerem i pracującymi w nim aplikacjami także przebiegało bez zgrzytów. Współpraca klawiatury ze środowiskiem DAW za którą odpowiedzialna jest funkcja U-CTRL prezentuje się dość skromnie, zwłaszcza jeśli spojrzymy na nią przez pryzmat dostępnych obecnie rozwiązań technologicznych, ale być może w przyszłości producent zwiększy potencjał instrumentu w tym zakresie. Z pewnością na plus możemy uznać dostępne w UF70 Classic funkcje DUAL i SPLIT, sekcję programowalnych pokręteł i suwaków z możliwością przełączania banków, rozbudowana obsługa zewnętrznych kontrolerów, a także (chociaż mogę to stwierdzić niejako tylko awansem) możliwość instalacji rozszerzeń. Obsługa instrumentu, choć nieco „staroświecka” jest prosta i przejrzysta. Także programowanie kontrolerów nie sprawia żadnych problemów. Swoje plusy ma też solidna (choć na szczęście nie „pancerna”) metalowa obudowa. Choć UF70 Classic (a także pozostałe modele z tej serii różniące się od testowanego tylko klawiaturą) nie oferuje jakichś szczególnych „fajerwerków”, to jeśli chodzi o podstawowe funkcje pozwalające na sterowanie innymi instrumentami sprzętowymi i programowymi, wywiązuje się ze swych „obowiązków” prawidłowo.
Tekst: Grzegorz Bartczak
DANE TECHNICZNE
Klawiatura: dynamiczna, częściowo doważona, 76 klawiszy, Aftertouch
Funkcje klawiatury: DUAL, SPLIT
Manipulatory: PITCH BEND, MODULATION, DATA, przyciski transportu
Programowalne kontrolery: 8 potencjometrów obrotowych (× 3 banki), 9 suwaków (× 3 banki), 6 przycisków
Inne funkcje: U-CTRL
Wyświetlacz: 3-cyfrowy LED
Złącza: MIDI OUT, PEDAL × 2, BREATH, USB
Możliwość instalacji opcjonalnego rozszerzenia
Zasilanie: USB, zewnętrzny zasilacz 12V
Wymiary: 1232 × 348 × 113 mm
Ciężar: 11.8 kg
Cena: 1510 PLN
Do testu dostarczył:
Audiostacja
ul. Główna 20A
03-113 Warszawa
tel. (022) 6161398
Internet: www.audiostacja.pl, www.cme-pro.com
Test ukazał się w numerze 5/2011 miesięcznika Muzyk.
