Cakewalk A-800PRO – test klawiatury sterującej

Wieloletnia współpraca firm Cakewalk i Roland, „ukoronowana” została w roku 2008 wykupieniem przez japoński koncern większości udziałów amerykańskiego producenta oprogramowania. W wyniku tej decyzji na rynku pojawiła się marka Cakewalk by Roland. Co więcej, doprowadziła ona do odświeżenia oferty produktów audio/MIDI, które dotychczas oferowane były pod marką Edirol. Już na przestrzeni ubiegłego roku zaobserwować można pojawienie się „nowych” produktów – w wielu przypadkach właśnie produktów Edirol poddanych lekkiemu liftingowi i zmianie logo. Oczywiście równolegle pojawiły się także zupełnie nowe urządzenia będące efektami współpracy firm Cakewalk i Roland. Przy podziale dotychczasowej oferty Edirol, firmie Cakewalk „przypadły” m.in. interfejsy audio i MIDI oraz klawiatury sterujące. Na początku tego roku zaprezentowała została właśnie nowa linia klawiatur, składająca się z trzech modeli. Największy z nich – A-800 PRO trafił właśnie do testu.

Przyglądając się nowym instrumentom trudno nie zauważyć podobieństwa do serii Edirol PCR. Klawiatury sterujące Cakewalk A-PRO uznać można za rozwinięcie poprzednich modeli, czy też nową generację tego typu instrumentów w historii koncernu Roland. Mimo cech wspólnych z serią PCR nie sposób przeoczyć szeregu nowych funkcji i elementów, w które wyposażono nowe instrumenty. Seria A-PRO obejmuje trzy modele różniące się między sobą jedynie zakresem klawiatury. W poszczególnych instrumentach obejmuje ona odpowiednio 32 (A-300PRO), 49 (A-500PRO) i 61 (A-800PRO) klawiszy. Wszystkie pozostałe elementy są wspólne, zatem mimo, że test poświęcony jest najwyższemu modelowi, wszystkie informacje odnoszą się również do dwóch mniejszych klawiatur.

OPIS

Klawiatura A-800PRO (podobnie jak A-300PRO i A-500PRO) jest instrumentem komunikującym się z komputerem poprzez port USB, wyposażonym w kilkadziesiąt programowalnych kontrolerów. W porównaniu z serią PCR zmieniło się nieznacznie rozmieszczenie niektórych elementów kontroli, a ponadto na panelu pojawiły się nowe. Lewą stronę zajmuje m.in. dwuwierszowy wyświetlacz LCD wraz z enkoderem służącym do poruszania się po menu, 4 programowalne przyciski, grupa przycisków związanych z funkcjami klawiatury oraz typowy dla firmy-matki joystick PITCH BEND/MODULATION. Wszystkie pozostałe kontrolery znajdują się nad klawiaturą (wybór partii klawiatury, transpozycji). Znajdziemy wśród nich tradycyjne potencjometry obrotowe i suwakowe, kolejne programowalne przyciski (służą także za przyciski transportu) oraz dynamiczne pady – zupełnie inne niż w serii PCR. Główki pokręteł oraz suwaków są pokryte tworzywem przypominającym gumę, dzięki czemu nie wyślizgują się spod palców. Potencjometry pracują bez zarzutu pozwalając płynnie regulować parametry do nich przypisane. Wszystkie pady oraz przyciski (zarówno te funkcyjne jak i programowalne) są w większym lub mniejszym stopniu podświetlane.

Wszystkie gniazda jakie udostępnia instrument, umieszczono w bocznej ściance. Dla wygody opisano jest dodatkowo na panelu głównym. Do dyspozycji mamy port USB, wejście i wyjście MIDI, dwa gniazda dla kontrolerów nożnych (HOLD, EXPRESSION), a także gniazdo zewnętrznego zasilacza. Producent poleca wykorzystanie oryginalnego zasilacza, którego jednak nie ma w komplecie. Na panelu bocznym znajdziemy ponadto włącznik pozwalający wybrać źródło zasilania oraz przełącznik aktywujący funkcję MIDI MERGE.

INSTALACJA

Wszystkie modele z serii A-PRO to nie tylko klawiatury komunikujące się bezpośrednio z komputerem poprzez USB, ale także interfejsy MIDI pozwalające na podłączanie zewnętrznych instrumentów. Z tego powodu, A-800PRO wymaga zainstalowania specjalnych sterowników, które dostępne są za załączonej płycie CD-ROM. Proces instalacji nie sprawia żadnych problemów, a po jego zakończeniu klawiatura jest widoczna w systemie jako trzy wejścia i dwa wyjścia MIDI (w tym wejście i wyjście odpowiadające fizycznym gniazdom na bocznym panelu instrumentu). Fabrycznie komunikaty wysyłane przez klawiaturę, pady i joystick PITCH BEND/MODULATION przekazywane są na wejście A-PRO1, natomiast te wysyłane przez pozostałe kontrolery przechodzą przez wejście A-PRO2. Oczywiście ustawienia te (podobnie jak kanały MIDI do których przypisane są poszczególne komunikaty) możemy w każdej chwili zmienić, ale standardowo aby móc w pełni wykorzystać możliwości A-800PRO w zakresie sterowania konkretną aplikacją, musimy wybrać oba wejścia. Do dyspozycji mamy również tryb OMNI. Jeśli go aktywujemy, komunikaty generowane przez klawiaturę, joystick, pady i wszystkie kontrolery wysyłane będą na jeden wirtualny port MIDI, niezależnie od tego do którego portu są one przypisane fabrycznie. Co więcej, wszystkie komunikaty przesyłane są na tym samym kanale MIDI. Poprzez dostępne w systemie wyjście A-PRO możemy z kolei wysyłać informacje z komputera (np. mapy z edytora) do instrumentu. Jak wspomniałem, A-800PRO może pełnić rolę interfejsu MIDI pośredniczącego w komunikacji między komputerem, a zewnętrznymi instrumentami i urządzeniami. Do wejścia MIDI, które w komputerze jest widoczne jako A-PRO MIDI IN, możemy podłączyć np. drugą klawiaturę sterującą. Z kolei korzystając z wyjścia MIDI (A-PRO MIDI OUT) możemy sterować podłączonym do niego zewnętrznym instrumentem, a także wykorzystywać moduł czy inny instrument jako źródło dźwięku dla sekwencji odtwarzanych z poziomu sekwencera programowego.

Zainstalowanie sterowników to jeszcze nie wszystko, jako że w komplecie z klawiaturą otrzymujemy dość bogaty zestaw oprogramowania Production Plus Pack, obejmujący sekwencer SONAR 8.5 LE, trzy wirtualne instrumenty (Cakewalk Sound Center, Rapture LE, SI-Drums), programowy edytor (A-PRO Editor) oraz plug-in rozszerzający współpracę z sekwencerem SONAR LE. Gdy wszystko to zainstalujemy na naszym komputerze, otrzymamy gotowe środowisko MIDI pozwalające tworzyć projekty muzyczne, a także współpracować z innymi aplikacjami.

KLAWIATURA I PADY

Model A-800PRO został wyposażony w dynamiczną klawiaturą obejmującą pięć oktaw, realizującą także funkcję Aftertouch. Do wyboru mamy cztery krzywe VELOCITY – każda z trzema ustawieniami reakcji na dynamikę gry (LIGHT/MEDIUM/HEAVY). Możliwe jest także ustawienie stałej wartości VELOCITY (dowolnej z zakresu 1 – 127), niezmiennej bez względu na to z jaką siła uderzymy w klawisz. Ponadto, do dyspozycji mamy cztery krzywe Aftertouch. Klawiaturę możemy transponować w zakresie -6/+5 półtonów, a także o maks. cztery oktawy w dół i pięć w górę. Służą do tego dwa dedykowane przyciski. Standardowo po włączeniu instrumentu aktywna jest partia UPPER (chyba, że zmienimy ustawienie fabryczne), ale do dyspozycji mamy także drugą – LOWER, jak również funkcje DUAL i SPLIT. Dzięki temu możemy nakładać na siebie dwie barwy generowane przez instrumenty którymi sterujemy, a także rozłożyć dwie barwy w osobnych sektorach klawiatury. Możemy też po prostu „przeskakiwać” między dwoma różnymi barwami przypisanymi do partii UPPER i LOWER, rozłożonymi na całej długości klawiatury. O punkcie podziału klawiatury w trybie SPLIT decydujemy naciskając wybrany przez nas klawisz. Standardowo partia UPPER jest przypisana do pierwszego kanału MIDI, a LOWER do drugiego i tak samo ma to miejsce w trybach DUAL i SPLIT. Funkcja transpozycji w tych dwóch trybach jest dostępna niezależnie dla każdej z partii klawiatury, co pozwala uzyskać jeszcze ciekawsze efekty. Zastosowana w A-800PRO klawiatura, w której „maczali palce” spece z firmy Roland pracuje stabilnie i bez zarzutu, pozwalając na świadome operowanie dynamiką. Nowe modele z serii A-PRO są wyposażone w osiem dynamicznych padów, różniących się od tych znanych z serii PCR pod kilkoma względami. Są m.in. większe, a ponadto wykonano je z nieco innego materiału. Także w przypadku padów możemy regulować ich reakcję na dynamikę uderzenia, a także krzywą Aftertouch. Pady dostępne w A-800PRO najlepiej sprawdzą się przy tworzeniu partii perkusyjnych, ale wykorzystać możemy je także w innym celu (w trybie ACT służą np. za przełączniki).

MOŻLIWOŚCI KONTROLI

Jak już wspomniałem, A-800PRO został wyposażony w kilkadziesiąt programowalnych kontrolerów. Do dyspozycji mamy po dziewięć potencjometrów obrotowych i suwakowych, 13 przycisków, 8 padów oraz joystick PITCH BEND/MODULATION. Co więcej, rolę tę pełnić mogą także podłączone kontrolery nożne oraz funkcja Aftertouch (także do niej możemy przypisać dowolny inny parametr uruchamiany przez dociśnięcie klawiszy). W zależności od tego czy pracujemy komunikując się z komputerem czy też bez niego, kontrolery możemy programować korzystając z edytora programowego lub z poziomu panelu A-800PRO (tryb EDIT). Takie rozwiązanie wyraźnie zwiększa możliwości klawiatury w zakresie kontroli, nie ograniczając jej wyłącznie do sterowania wirtualnymi instrumentami i programami-hostami. Miło, że firma pamiętała o osobach wykorzystujących klawiatury sterujące do kontrolowania innych sprzętowych instrumentów w środowisku „bezkomputerowym”. Niezależnie od tego którą drogę wybierzemy, programując dowolny z kontrolerów możemy wybrać rodzaj, typ i numer komunikatu MIDI (m.in. komunikaty Control Change z przedziału 0 – 127, Program Change, komendy RPN i NRPN, komunikaty Channel Pressure, Bank Select, Note On/Off czy komunikaty System Exclusive), kanał MIDI oraz port (do wyboru: PORT 1, PORT 2, PORT 1+2) na które będzie on wysyłany. Ponadto, dla większości parametrów decydować możemy również o minimalnej i maksymalnej wartości. Dla pokręteł i suwaków określić możemy także tzw. wirtualny klik w pozycji środkowej. Instrument zaopatrzono również w wygodną funkcję kopiowania ustawień między kontrolerami. Z kolei programując przyciski i pady, możemy zdecydować także jak mają się one zachowywać po naciśnięciu. Przykładowo, gdy mają działać jak typowe pady perkusyjne wybierzemy ustawienie UNLATCH. Jeśli chcemy używać ich jako włącznika/wyłącznika sięgniemy po tryb LATCH. Trzecie ustawienie – INCREASE, powoduje zwiększanie wartości komunikatu za każdym naciśnięciem padu.

Obecnie niemal każdy z producentów klawiatur sterujących oferuje w swoich instrumentach różnego rodzaju rozwiązania usprawniające programowanie kontrolerów lub automatycznie mapujące dostępne w systemie aplikacje. W przypadku testowanej klawiatury do dyspozycji mamy technologię ACT (Active Controller Technology). Jej zastosowanie ułatwia m.in. sterowanie mikserami w popularnych sekwencerach programowych. Do dyspozycji mamy gotowe mapy dla takich programów jak Cubase, Logic, Digital Performer, Live czy GarageBand, dzięki czemu nie musimy sami programować kontrolerów. Mapy dostępne w pamięci instrumentu pozwalają m.in. regulować głośność poszczególnych ścieżek, a także aktywować/dezaktywować funkcje SOLO, MUTE i RECORD. Oczywiście zmapowane są także przyciski transportu. Najbardziej rozbudowaną kontrolę mamy naturalnie w programie SONAR LE, w czym pomocna jest dodatkowa aplikacja A-PRO CONTROL SURFACE PLUG-IN. Po instalacji i określeniu odpowiednich portów jest ona dostępna wewnątrz sekwencera SONAR LE, a jej interfejs graficzny odpowiada panelowi A-800PRO. Aktywując ją oraz funkcję ACT możemy sterować nie tylko mikserem sekwencera (wykorzystywany jest protokół Mackie Control), ale również wirtualnymi instrumentami i efektami. Dotyczy to nie tylko wtyczek znajdujących się w komplecie z SONAR LE, ale także używanych przez nas innych plug-inów VST. Gdy tylko wybierzemy dowolną wtyczkę, na panelu A-PRO CSP pojawiają się nazwy konkretnych parametrów automatycznie przypisanych do pokręteł i suwaków (możemy „odblokować” także pozostałe kontrolery). Dzięki temu widzimy od razu który potencjometr jest przypisany do którego parametru. Dodatkowo ta sama informacja pojawia się na wyświetlaczu klawiatury. Niestety nie mamy możliwości zmiany ustawień, ale i tak jest do wygodne rozwiązanie.

A-800PRO jest wyposażony w 18 map oraz jedną pustą komórkę pamięci, wykorzystywaną w różny sposób w zależności od oprogramowania. Gotowe mapy możemy np. przesłać do komputera korzystając z edytora A-PRO Editor w celu zmiany ustawień. Analogicznie, przygotowaną w edytorze nową mapę możemy wysłać do A-800PRO, nadpisując którąś z fabrycznych.

Kontrolery możemy także programować „w drugą stronę” korzystając z funkcji MIDI LEARN dostępnych w poszczególnych wtyczkach i aplikacjach.
Testowana klawiatura oferuje duże możliwości nie tylko w zakresie programowania kontrolerów. Dzięki fizycznym złączom MIDI, a także funkcjom MIDI MERGE i MIDI I/F SWITCH, A-800 PRO może również z powodzeniem pełnić rolę „centrum komunikacji” dla instrumentów zewnętrznych podłączonych do niej. Możliwość wykorzystania drugiej klawiatury sterującej oraz modułu dźwiękowego czy innego instrumentu znacznie zwiększa rolę A-800PRO jako serca domowego studia MIDI, zwłaszcza, że oferuje wyjątkowo duże możliwości konfiguracji połączeń.

OPROGRAMOWANIE

Jak już wspomniałem w komplecie z klawiaturą otrzymujemy pakiet Production Plus Pack, edytor programowy oraz plug-in dla sekwencera SONAR. O ile dwie ostatnie aplikacje już pokrótce opisałem wyżej, przyjrzyjmy się teraz temu co oferuje Production Plus Pack. Jej najważniejszym elementem jest sekwencer SONAR LE 8.5 oferujący m.in. 32 ślady audio i 64 ścieżki MIDI, po osiem dostępnych jednocześnie wejść i wyjść, pracę w trybie 24-bit/96 kHz, funkcję SynthRack oraz obsługę wtyczek VST, pętli ACID i protokołu ReWire. W sekwencerze znajdziemy także wirtualne instrumenty (PSYN II, DropZone) i efekty (m.in. pakiet wtyczek Cakewalk czy korektor Sonitus). Trzy pozostałe aplikacje w pakiecie to instrumenty Rapture LE (syntezator wavetable z niemal 200 presetami), Cakewalk Sound Center (moduł z ponad 120 barwami pochodzącymi z syntezatora Dimension Pro) oraz Studio Instruments Drums (wirtualna perkusja pochodząca z pakietu Studio Instruments oferująca różne zestawy i patterny perkusyjne, wyróżniająca się animowanym interfejsem graficznym). Instrumenty te instalują się zarówno jako samodzielne aplikacje jak również jako wtyczki.

PODSUMOWANIE

Potencjał A-800PRO – a tym samym całej serii A-PRO – jest duży. Czego tu nie mamy: dwie partie klawiatury oraz funkcje DUAL i SPLIT, kilkadziesiąt programowalnych kontrolerów, dynamiczne pady czy w końcu funkcję ACT i mapy usprawniające pracę klawiatury w zakresie sterowania mikserem sekwencera programowego. Warto pamiętać także o znajdującym się w komplecie pakiecie oprogramowania. Stabilna klawiatura z możliwością podziału lub nakładania na siebie różnych barw to jeden z silnych punktów instrumentu. Nie bez znaczenia jest też różnorodność kontrolerów oraz duże możliwości ich programowania – zarówno we współpracy z komputerem jak i bez niego. Dzięki wyposażeniu A-800PRO w wejście (wraz z powiązaną z nim funkcją MIDI MERGE) i wyjście MIDI, instrument może pracować także jako interfejs, a to zwiększa możliwości konfiguracji naszego studia poprzez współpracę klawiatury z innymi posiadanymi przez nas instrumentami. Na plus A-800PRO przemawia też możliwość zasilania nie tylko przez USB, ale także za pośrednictwem zewnętrznego zasilacza (choć w niego musimy się zaopatrzyć osobno), a przez to pracy w dwóch „światach”. Obsługa A-PRO jest prosta i intuicyjna, a ponadto „na pokładzie” mamy kilka ciekawych funkcji, wyróżniających klawiatury spośród innych modeli.

Tekst: Grzegorz Bartczak

DANE TECHNICZNE
Klawiatura: dynamiczna, Aftertouch, 61 klawiszy (32 w A-300PRO, 49 w A-500PRO)
Funkcje klawiatury: DUAL, SPLIT, UPPER, LOWER
Komunikacja: USB, MIDI
Manipulatory: PITCH BEND/MODULATION, 9 potencjometrów obrotowych, 9 suwaków, 13 programowalnych przycisków, 8 dynamicznych padów
Wyświetlacz: LCD (2 × 16 znaków)
Złącza: MIDI (IN, OUT), USB, HOLD, EXPRESSION
Oprogramowanie: A-PRO Editor, Cakewalk Production Plus Pack (SONAR LE, Cakewalk Sound Center, Rapture LE, SI-Drum Kit)
Wymiary: 605.9 × 91.4 × 250.8 mm (A-300PRO), 838.9 × 91.4 × 250.8 mm (A-500PRO), 1001.9 × 91.4 × 250.8 mm (A-800PRO)
Ciężar: 2.9 kg (A-300PRO), 3.8 kg (A-500PRO), 4.5 kg (A-800PRO)
Zasilanie: USB, zasilacz (opcja)

Ceny: 830 PLN (A-300PRO), 1040 PLN (A-500PRO), 1240 PLN (A-800PRO)

Do testu dostarczył:
Roland Polska
ul. Kąty Grodziskie 16B
03-289 Warszawa
tel. (22) 6789512
Internet: www.rolandpolska.pl

Test ukazał się w numerze 7/2010 miesięcznika Muzyk.