Roland A-88 – test klawiatury sterującej

Początki klawiatur sterujących MIDI w ofercie firmy Roland sięgają połowy lat 80. XX wieku, kiedy to pojawiły się w niej modele z serii MKB. Koniec tamtej dekady oraz cała następna stały już pod znakiem masterkeyboardów z rodziny A, w tym modeli A-80 i A-90. Chociaż przez kolejne lata firma wprowadzała rynek kolejne klawiatury sterujące (także pod marką Edirol, a później Cakewalk), brakowało wśród nich modeli z klawiaturą typu fortepianowego. We wrześniu ubiegłego roku premierę miał pierwszy od lat model tego typu – A-88, który otrzymaliśmy teraz do testów.

OPIS

Zastosowanie w testowanym modelu takiej a nie innej ilości klawiszy (i odpowiedniego mechanizmu klawiatury) jak i oszczędność w kwestii programowalnych kontrolerów skłaniają do stwierdzenia, że Roland A-88 to instrument skierowany głównie do pianistów czy też osób o pianistycznym zacięciu. Oczywiście grono potencjalnych nabywców nowej klawiatury nie ogranicza się wyłącznie do tego grona, ale przemawia za tym już chociażby sam wygląd zewnętrzny instrumentu, z panelem ulokowanym nierozpraszająco z boku i klasyczną bryłą. Mając na względzie oczekiwania potencjalnych odbiorców, firma postanowiła nie ryzykować czy eksperymentować i postawiła na sprawdzoną już konstrukcję, montowaną wcześniej w instrumentach typu stage piano (RD-300NX) i pianinach cyfrowych (np. FP-4F, RP301 czy testowane na naszych łamach przez miesiącem F-120R). W modelu A-88 zastosowano mianowicie doważoną, dynamiczną klawiaturę Ivory Feel-G wykorzystującą mechanizm Progressive Hammer Action z wymykiem (88 klawiszy). Białe klawisze pokryto tworzywem absorbującym wilgoć w podobny sposób co stosowana niegdyś w instrumentach klawiszowych kość słoniowa. Sama klawiatura jest komfortowa z długimi klawiszami o dość głębokim skoku, stawiającymi opór typowy dla tego typu mechanizmów. Do wyboru mamy pięć zaprogramowanych przez producenta ustawień reakcji na dynamikę gry (SUPER LIGHT, LIGHT, MEDIUM, HEAVY, SUPER HEAVY). Fabrycznie ustawiony jest środkowy program. A-88 pozwala również na wyłączenie reakcji na dynamikę gry i ustawienie konkretnej wartości VELOCITY (z zakresu 1 – 127), niezmiennej bez względu na to z jaką siła uderzymy w klawisze. Klawiaturę możemy transponować w zakresie -4/+5 oktaw, a także -6/+5 półtonów – aktualne ustawienie widoczne jest dzięki dedykowanemu wskaźnikowi z diod LED.

O opinię na temat klawiatury zamontowanej w testowanym instrumencie poprosiłem też redakcyjnego kolegę – Piotra Kałużnego. Oto jego wypowiedź: „Elektroniczne urządzenia sterujące mają najróżniejsze rozwiązania techniczne związane z ich funkcją i przeznaczeniem. Jednym z najistotniejszych elementów ich budowy i wyposażenia są klawiatury. Ilość klawiszy, ich spolegliwość na siłę nacisku palców oraz wrażenia wywoływane podobieństwami, lub niezależnościami, od mechaniki fortepianowej stanowią główne odniesienia brane pod rozwagę przez ewentualnych użytkowników. Klawiatura w A-88 w odniesieniu do wcześniejszych stwierdzeń spełnia moje oczekiwania związane z grą na instrumencie klawiszowym. Ma pełen zakres dźwięków przyjęty w akustycznych antenatach, wyraźny opór klawiszy i wywołuje wrażenie obecności progu uruchomienia wymyku młoteczkowego. Oczywiście odczucia te nie są takie same, jak w porównaniu chociażby do pianina. Sprawiają jednak, że każda osoba, mająca wcześniej do czynienia z akustycznymi klawiaturami, nie musi przyzwyczajać się do zupełnie innej jakości. A to jest przecież bardzo ważne”.

Wszystkie manipulatory i przyciski funkcyjne zostały umieszczone na panelu ulokowanym po lewej stronie. Znajdziemy tam m.in. przyciski transpozycji oktawowej/odstrojenia, po dwa programowalne pokrętła i przyciski, joystick PITCH BEND/MODULATION oraz przyciski związane z partiami klawiatury. Nieco wyżej znajduje się charakterystyczny dla firmy Roland kontroler D-BEAM znany z wielu różnych instrumentów tej marki.

Panel tylny klawiatury prezentuje się dość skromnie. Znajdziemy tam tylko port USB pozwalający na komunikację z komputerem lub tabletem firmy Apple, wyjście MIDI oraz trzy gniazda dla kontrolerów nożnych (DAMPER, FC1, FC2). Model A-88 może być zasilany zarówno przez USB jak i za pośrednictwem znajdującego się w komplecie zewnętrznego zasilacza. Razem z klawiaturą otrzymujemy pedał DP-10, ale możemy też opcjonalnie zaopatrzyć się np. w kontroler RPU-3 z trzema pedałami.

W komplecie z klawiaturą otrzymujemy ponadto sekwencer Cakewalk SONAR X1 LE przeznaczony dla komputerów z systemem Windows (XP/Vista/7), udostępniający m.in. 32 ślady audio i 64 ścieżki MIDI, 8 dostępnych jednocześnie wejść i wyjść, pracę w trybie 24-bit/96 kHz, wsparcie dla VST oraz wbudowane instrumenty i efekty wirtualne.

MOŻLIWOŚCI

Chociaż nazwa mogłaby to sugerować, klawiatury A-88 nie można uznać za następcę takich masterkeyboardów jak A-80 czy A-90. Nie tylko jest ona mniej „masywna” od modeli sprzed lat ale też oferuje dużo mniejsze możliwości kontroli przez MIDI (zwłaszcza w połączeniu z instrumentami sprzętowymi). Jest ona po prostu – razem z mniejszym modelem A-49 – przedstawicielką nowej generacji klawiatur z logo Roland dających możliwość współpracy zarówno z instrumentami sprzętowymi jak również z komputerem oraz urządzeniami mobilnymi. Jakie dokładnie funkcje mamy do dyspozycji? Spójrzmy…

A-88 udostępnia dwie partie klawiatury – UPPER i LOWER, między którymi możemy przechodzić korzystając z dedykowanych przycisków. W podstawowym trybie SINGLE każda z nich obejmuje cały zakres klawiatury. Do dyspozycji mamy też możliwość podziału klawiatury na dwie strefy (SPLIT) i warstwy (DUAL). W każdym trybów poszczególne partie pracują na oddzielnych kanałach MIDI dzięki czemu możemy korzystać jednocześnie z maks. dwóch barw, czy też sterować dwoma różnymi instrumentami wirtualnymi w programie DAW. Nie ma też żadnego problemu aby samemu określić na którym kanale MIDI dana partia ma wysyłać komunikaty. Także fabrycznie ustalony punkt podziału klawiatury w trybie SPLIT możemy dowolnie zmienić, dostosowując go do naszych potrzeb.

Chociaż ilość kontrolerów w A-88 jest zdecydowanie skromna (ale też zgodna z zamysłem fortepianowego sterownika MIDI) to na panelu znajdziemy manipulatory różnego typu, w większości programowalne. Do dyspozycji mamy m.in. dwa kontrolery typowe dla instrumentów marki Roland – joystick PITCH BEND/MODULATION oraz reagujący na ruch D-BEAM. Ten ostatni może służyć do regulacji wysokości dźwięku lub głośności, jak również wysyłania dowolnego komunikatu CONTROL CHANGE, w zależności od ustawienia (standardowo w trybie ASSIGN przypisany jest do niego Aftertouch). Klawiatura udostępnia ponadto po dwa programowalne przyciski i potencjometry obrotowe. Te pierwsze służą fabrycznie do krokowej zmiany barw wysyłając komunikaty PROGRAM CHANGE, jednakże możemy „przekształcić” je w przyciski kontrolujące dowolny parametr CC (wysyłając skrajne wartości) i to w jednym z dwóch trybów – MOMENTARY (powrót do pierwotnej wartości po zwolnieniu palca) lub LATCHED (powrót dopiero po ponownym naciśnięciu). Do dwóch pokręteł przypisano standardowo parametry związane z regulacją filtracji (CUTOFF, RESONANCE), ale naturalnie można je zaprogramować wedle własnego uznania. A-88 wyposażono w trzy wejścia dla kontrolerów nożnych, do których podłączyć można znajdujący się w komplecie pedał DP-10 (DAMPER) jak i dodatkowe inne. Pedały można też zaprogramować tak jak potencjometry obrotowe. Dla obu tych typów kontrolerów mamy też możliwość zmiany kierunku wzrostu wartości. Klawiatura A-88 pozwala na zmianę barw w kontrolowanym instrumencie z wykorzystaniem komunikatów PROGRAM CHANGE lub BANK MSB/LSB.

Sam proces programowania może być początkowo dość czasochłonny ze względu na konieczność wciskania konkretnej kombinacji przycisków i odpowiednio opisanych klawiszy. Procedury te są jednak dość intuicyjne i łatwe do zapamiętania, ale na początku przyda się instrukcja obsługi. Warto tu zaznaczyć, że nie możemy oddzielnie przypisać poszczególnym kontrolerom różnych kanałów MIDI – pracować one będą zawsze na tym samym co aktywna właśnie partia klawiatury.

Poza standardowymi trybami pracy, klawiatura A-88 udostępnia jeszcze dwa dodatkowe. Pierwszy z nich uaktywniamy dedykowanym przyciskiem SuperNATURAL. Jak łatwo się domyśleć, tryb ten może być przydatny we współpracy z instrumentami wykorzystującymi tę technologię takimi jak moduł INTEGRA-7 czy syntezatory JUPITER-50 i JUPITER-80. W ustawieniu tym do części kontrolerów przypisane są konkretne parametry związane z barwami SuperNATURAL. Podobnie sytuacja wygląda w trybie MIDI VISUAL CONTROL, w którym to także niektóre kontrolery zmieniają swą funkcję.

Po podłączeniu klawiatury do komputera i zainstalowaniu sterowników jest ona widoczna w systemie jako jedno wejście MIDI i dwa wyjścia MIDI (to drugie to nic innego jak fizyczne gniazdo MIDI OUT z tyłu A-88). Oznacza to że nie tylko możemy sterować instrumentami wirtualnymi (samodzielnymi jak i wewnątrz programu DAW), ale także przesyłać komunikaty MIDI z komputera do zewnętrznego modułu dźwiękowego czy innego instrumentu, służącego za źródło dźwięku dla odtwarzanej sekwencji. Roland A-88 może współpracować nie tylko ze sprzętowymi instrumentami czy komputerem, ale także z tabletami marki Apple. Komunikacja z iPadem odbywa się z wykorzystaniem kabla USB i przejściówki z zestawu Camera Connection Kit. Okazuje się też, że nie wystarczy po prostu połączyć wszystkie elementy razem. Należy uczynić to wg specjalnej procedury, gdyż inaczej otrzymamy informację że „akcesorium nie jest obsługiwane”. Wszystko to związane jest ze sterownikiem wykorzystywanym przez klawiaturę w komunikacji z komputerem, który musimy tu dezaktywować przełączając na „zwykły”. Gdy już przejdziemy przez tę procedurę możemy bez problemu kontrolować aplikacje dostępne w naszym tablecie. We współpracy z iPadem możemy tak jak w przypadku komputera korzystać z możliwości oferowanych przez kontrolery oraz funkcje SPLIT i DUAL, jak i wysyłać komunikaty MIDI z tabletu (jeśli pozwala na to dana aplikacja) do zewnętrznego instrumentu. Naturalnie w pracy z tabletem trzeba pamiętać aby nas ona zbytnio nie wchłonęła jako że zastosowany rodzaj połączenia uniemożliwia ładowanie i jesteśmy ograniczeni stanem baterii.

PODSUMOWANIE

Zastosowana w A-88 klawiatura Ivory Feel-G jest zdecydowanie najmocniejszym punktem testowanego instrumentu. Sprawia to, że osoba szukająca instrumentu z mechaniką młoteczkową a nie planująca zakupu stage piana czy przenośnego pianina cyfrowego powinna dodać ten model do swojej listy kandydatów. Jeśli dysponujemy już instrumentem z bogatym wyborem dobrej jakości barw ale z klawiaturą syntezatorową a przydałaby się druga do odgrywania partii fortepianowych, warto przyjrzeć się bliżej modelowi A-88. Elementy takie jak programowalne kontrolery, w jakie wyposażona jest klawiatura są także praktycznym dodatkiem, podobnie jak możliwość współpracy z różnymi platformami sprzętowo-programowymi. Niewątpliwą zaletą A-88 jest też ciężar klawiatury – niecałe 16 kg sprawia, że każdy pianista bez problemu powinien poradzić sobie z przenoszeniem instrumentu.

Tekst: Grzegorz Bartczak

DANE TECHNICZNE
Klawiatura: dynamiczna, doważona z mechanizmem młoteczkowym Ivory Feel-G z wymykiem (88 klawiszy)
Funkcje klawiatury: DUAL, SPLIT, UPPER, LOWER
Kontrolery: joystick PITCH BEND/MODULATION, 2 potencjometry obrotowe, 2 przyciski, D-BEAM
Wejścia/wyjścia: MIDI OUT, DAMPER, FC1, FC2, USB
Oprogramowanie: Cakewalk SONAR X1 LE
Zasilanie: USB, zewnętrzny zasilacz

Sugerowana cena: 3800 PLN

Do testu dostarczył:
Roland Polska
ul. Kąty Grodziskie 16B
03-289 Warszawa
tel. (22) 6789512
Internet: www.rolandpolska.pl

Test ukazał się w numerze 4/2013 miesięcznika Muzyk.