Raport „Rebuilding Europe” – europejska kultura po kryzysie covidowym

GESAC, czyli Europejskie Zrzeszenie Stowarzyszeń Autorów i Kompozytorów zleciła niedawno koncernowi EY przygotowanie obszernego raportu poświęconego ekonomicznemu stanowi kultury i sektora kulturalnemu przed i po kryzysie COVID-19. Opublikowany dokument zatytułowany „Rebuilding Europe” nie przynosi niestety dobrych wieści…

Jak wynika z raportu, w wyniku pandemii najbardziej ucierpiały właśnie szeroko pojęte sztuki sceniczne (spadek obrotów o 90% w 2020 w stosunku do roku 2019) oraz muzyka (spadek o 76%). Spadki o średnio 30% zanotowały prawie wszystkie branże artystyczne – wyjątkiem jest tu sektor gier wideo (wzrost obrotów o 9%). Łatwo zgadnąć, że efekty tej katastrofy będą odczuwane przez wiele lat. O ile jednak raport EY ukazuje dramatyczną sytuację kultury, to jednak – zgodnie z tytułem „Rebuilding Europe” – wskazuje też, że kluczem do odbudowy gospodarczej Europy po pandemii COVID-19 może być właśnie sektor kreatywny.

Chociaż na co dzień mało kto o tym pamięta, sektor kultury i innych działań kreatywnych zatrudnia ponad dwa razy więcej osób niż przemysł samochodowy i telekomunikacja razem wzięte. Nic zatem dziwnego, że przed pandemią koronowirusa rozwijał się on szybciej niż europejska średnia, wypracowując 4.4% PKB Unii Europejskiej. Niestety, za sprawą COVID-19 sektor kultury / kreatywny stracił w 2020 roku około 31% przychodów, stając się jednym z najbardziej dotkniętych w Europie, nieco mniej niż transport lotniczy, lecz bardziej niż turystyka i przemysł motoryzacyjny.

W przypadku tantiem pobieranych przez organizacje zbiorowego zarządzania (OZZ) na rzecz autorów i wykonawców odnotowano obniżkę o 35%, co przełoży się na spadek przychodów twórców i artystów w 2021 i 2022 roku. Mało pomocna jest tu cyfrowa konsumpcja kultury, gdyż nie rekompensuje strat przychodów na nośnikach fizycznych (książkach, grach wideo, gazetach, itd.) i wydarzeniach w większości branż. Sprzedaż fizycznych nośników (płyt CD i winylowych) spadnie o 35%, podczas gdy przychody cyfrowe dla przemysłu fonograficznego wzrosną prawdopodobnie jedynie o 8%. Takie same trendy dotyczą sektora filmowego. W raporcie odnotowano również że kryzys uderzył najmocniej w Europę Środkową i Centralną.

Autorzy raportu zauważają także, iż przy braku znaczącego wznowienia działań offline (czyli tradycyjnych) w zakresie produkcji, dystrybucji i promocji w 2021 r., zdolność sektora kultury / kreatywnego do utrzymania i zwiększenia inwestycji w nowe projekty, twórczość i innowacje, stać będzie pod dużym znakiem zapytania. W niedawnym badaniu EY Future Consumer Index, aż 46% respondentów uznało, że nie czułoby się komfortowo, idąc na koncert w ciągu najbliższych kilku miesięcy, a 21% pytanych osób stwierdziło, że odczuwałoby taki dyskomfort przez najbliższe kilka lat.

Jako, że raportowi nadano dość optymistyczny tytuł „Rebuilding Europe”, znalazły się w nim także uwagi dotyczące kwestii odbudowy sektora kultury / kreatywnego w Europie. Autorzy wymieniają trzy główne, priorytetowe wyzwania – Finansowanie, Umocnienie i Oddziaływanie. W pierwszym przypadku chodzi o udzielenie masowego wsparcia z funduszy publicznych oraz promowanie prywatnych inwestycji w sektor kultury i kreatywny, a także przedsiębiorstw, organizacji i twórców będących jego częścią. Drugie wyzwanie polegać ma na promocji zróżnicowanej oferty kulturalnej państw Unii Europejskiej, przy jednoczesnym zadbaniu o zapewnienie solidnych ram prawnych pozwalających na rozwój prywatnych inwestycji w produkcję i dystrybucję, które powinny stworzyć niezbędne warunki dla odpowiedniego zwrotu z inwestycji dla przedsiębiorstw i gwarantujących odpowiedni dochód dla twórców. Punkt trzeci to wykorzystanie całego sektora kultury i kreatywnego (a wraz z nim wielomilionową rzeszą indywidualnych i kolektywnych talentów zrzeszonych w ich ramach) – jako ważnego katalizatora przemian socjalnych, społecznych i środowiskowych w Europie.

Na stronie internetowej www.rebuilding-europe.eu znaleźć można zarówno pełny raport w języku angielskim, jak również jego krótszą formę w różnych językach – także po polsku.