Muzyczny skansen: Roland W-30

Choć trudno jednoznacznie zaliczyć Rolanda W-30 do oldboyów to instrument ten jest już od dobrych kilku lat nie produkowany, a więc de facto należy do przeszłości. Zawsze cieszył się dosyć dużą popularnością, także wśród polskich muzyków. Okres sprzedaży W-30 przypadł na czas gospodarczych przemian i powstawanie wolnego rynku w Polsce. Dlatego model ten jest dziś dobrze znany w naszym kraju, bowiem spora ilość egzemplarzy została zakupiona bezpośrednio w Polsce.

Pod koniec lat osiemdziesiątych pojawiły się instrumenty określane mianem Workstation, co można przetłumaczyć jako stacja pracy albo stanowisko robocze. Podstawową cechą charakterystyczną tej grupy instrumentów było zintegrowanie kilku urządzeń we wspólnej obudowie. Każdy instrument Workstation posiadał przede wszystkim sekwencer, procesor efektów, klawiaturę mogąca pełnić funkcję masterkeyboardu, prawie zawsze stację dysków oraz bogaty zasób barw, z zaawansowaną edycją i możliwością rozbudowy o dodatkowe barwy.

Instrumenty Worstation szybko stały się popularne wśród muzyków, tworząc podstawowy warsztat pracy dla artysty jako przenośne studia MIDI. Przykładami takich instrumentów może pochwalić się firma Korg – M1 oraz seria T1/T2/T3 odniosły niepodważalny sukces na pewno w znacznej mierze ze względu na cechy Worstation tych modeli. Inny przykład to Kurzweil K2000 z bodaj najbardziej rozbudowana edycją, 32-ścieżkowym sekwencerem i potężnymi możliwościami rozszerzenia pamięci oraz opcją dodania modułu samplera. Natomiast ostatni model Korga – Trinity ukazuje nowe oblicze instrumentów Workstation, zwiastując dalsze kierunki ich ewolucji.

OPIS INSTRUMENTU W-30

W-30 jest typowym instrumentem Workstation. Łączy w sobie funkcje kilku urządzeń: samplera, sekwencera, modułu brzmieniowego oraz masterkeyboard’u. Nie jest to mało, co nie znaczy, że instrument jest trudny w obsłudze. Jest wręcz przeciwnie – obsługę instrumentu poznaje się łatwo, intuicyjnie. Dużą zasługę w tym ma wyświetlacz, który znajduje się w centralnym miejscu płyty czołowej. Po jego prawej stronie znajduje się mała klawiatura alfanumeryczna z przyciskiem Enter potwierdzającym wybór parametru lub jego wartości. Obok klawiatury znajdują się dwa pokrętła: Cursor i Value. Pierwsze pozwala wybierać na wyświetlaczu poszczególne parametry, drugie służy do szybkiej zmiany wartości wybranego parametru. Pod wyświetlaczem znajduje się pięć przycisków funkcyjnych spełniających różne role, zależnie od tego to pokazuje wyświetlacz. Wyświetlacz może pokazywać 63 strony, zawierające informacje na temat wszystkich parametrów W-30. Z lewej strony wyświetlacza znajdziemy przyciski do obsługi sekwencera. Nad nimi widoczne są przyciski do wyboru trybu pracy: Performance, Sequencer i Sound. Na płycie tylnej instrumentu znajduje się 8 wyjść oraz gniazdo słuchawkowe. Do próbkowania przeznaczone jest jedno gniazdo (jack) z regulowaną czułością.

Złącze SCSI pozwala na podłączenie dysku twardego lub czytnika CD-ROM. Konieczny jest jednak do tego dodatkowy sterownik montowany wewnątrz instrumentu. Klawiatura instrumentu jest 5-oktawowa, dynamiczna, z funkcją Aftertouch. Nad typowym dla Roland’a manipulatorem Pitch Bender/Modulation znajduje się stacja dysków 3.5″ 2DD z wygodną, ukośną półką na dyskietki. Do instrumentu dołączany jest fabrycznie pakiet dyskietek z barwami oraz systemem operacyjnym (bez tej ostatniej nie jest możliwe uruchomienie całego urządzenia – każdy użytkownik powinien posiadać jej zapasowe kopie!).

PRÓBKOWANIE I BUDOWA BARW

W modelu W-30 wyróżnić możemy dwa rodzaje pamięci: ROM i RAM. W pierwszej zapisane jest 128 fabrycznych próbek. Są wśród nich instrumenty perkusyjne, gitary basowe oraz cała gama tonów podstawowych. Pozwalają one na tworzyć barwy znanych z takich instrumentów jak JX-8P albo Alpha Juno.

Do pamięci RAM zapisywane są dane podczas próbkowania. Maksymalny czas próbkowania zależy od wybranej częstotliwości próbkowania i wynosi 7.2ms przy dla 30kHz i 14.4ms dla 15kHz. Edycja próbek użytkownika jest o wiele bardziej rozbudowana niż w przypadku próbek fabrycznych. Mamy tutaj do dyspozycji cyfrowy filtr, który może pracować jako dolno- lub górnoprzepustowy. Możemy wyciąć niepotrzebną część próbki korzystając z funkcji Truncate, połączyć 2 próbki ze sobą (Combine) albo nałożyć na siebie z uwzględnieniem wzajemnych proporcji (Mix). Próbkę możemy zapętlić (Loop) lub zmienić kierunek jej przebiegu (Reverse).

Przy tworzeniu pętli bardzo pomocny jest wyświetlacz, który obok liczbowych wartości poszczególnych parametrów pokazuje niektóre z nich w formie graficznej. Aby uzyskać prawidłową pętlę trzeba nieraz wiele cierpliwości jeśli chcemy aby próbka brzmiała dobrze a punkt zapętlenia był niesłyszalny. W-30 może tego dokonać automatycznie, może również sam wygładzić próbkę (Smooth), jednak czasem okazuje się to niewystarczające i dlatego warto popracować samemu nad ostatecznym kształtem dźwięku. Opisanych możliwości edycji nie można zastosować do próbek fabrycznych. Dla obydwu rodzajów próbek wspólna jest natomiast pozostałych parametrów toru syntezy: filtra TVF i jego obwiedni, wzmacniacza TVA i jego obwiedni oraz generatorów LFO. W ten sposób nadajemy barwie ostateczny kształt.

Następnym etapem jest przygotowanie odpowiedniego programu Patch. Z próbek własnych i fabrycznych można przygotować 16 programów. Daną próbkę (lub próbki) można przypisać poszczególnym klawiszom i w ten sposób podzielić klawiaturę na niezależne strefy. W ten sposób możemy stworzyć zestaw perkusyjny. Każdemu klawiszowi możemy przyporządkować 1 lub 2 próbki, uzależniając ich głośność od siły uderzenia. Kolejna rzecz to nadanie barwie nazwy, ustalenie parametrów działania efektu Aftertouch, Pitch Bender, przypisanie programu do jednego z wyjść audio. Indywidualne wyjścia są dużą zaletą instrumentu, ponieważ dają możliwość niezależnego ustawiania brzmienia w mikserze dla różnych barw lub ich elementów. Największym ograniczeniem instrumentu jest 16-głosowa polifonia. Zostaje ona dodatkowo ograniczona w przypadku używania dwóch próbek na jednym klawiszu.

Użytkownik ma wręcz nieograniczone możliwości kształtowania brzmienia instrumentu, gdyż może od początku wpływać na jego wszystkie parametry z próbką włącznie. Fabryczne barwy mogą stanowić doskonałe uzupełnienie dla inwencji twórcy. Doskonale brzmią instrumenty basowe, od akustycznych po elektroniczne. Dzięki dostępowi do toru syntezy Roland W-30 może z samplera przekształcić się w budzący respekt syntezator.

SEKWENCER

Jak już wspomniałem wcześniej instrument wyposażony jest w 16-ścieżkowy sekwencer z dodatkową ścieżką rejestrującą zmiany tempa. W-30 pracuje jako 8-barwowy Multitimbral, dlatego też sekwencer może teoretycznie obsługiwać 24 kanały MIDI: 8 pochodzących z W-30 oraz 16 z urządzeń zewnętrznych. Możliwości edycyjne sekwencera są niemałe. Możemy łączyć ścieżki ze sobą (Merge), kopiować dowolny fragment, zamieniać ścieżki miejscami, transponować, zmieniać kanał MIDI, itp.. Można zmienić każdy komunikat MIDI wykorzystując funkcję Macro. Podczas edycji nieoceniony okazuje się wyświetlacz. Każdą ścieżkę sekwencera można przyporządkować osobnemu wyjściu. Ta cecha instrumentu czyni z niego profesjonalne narzędzie pracy.

Stacja dysków odczytuje utwory w standardzie Roland’a MRC i Super MRC, oraz próbki pochodzące z samplerów Roland’a S-50 i S-550. Niezależnie od firmy Roland niemiecka firma PA Decoder wyprodukowała specjalny pakiet rozszerzający pamięć RAM oraz pojemność sekwencera.

OCENA KOŃCOWA

Ponieważ od kilku lat dość intensywnie pracuję z tym instrumentem, swoją ocenę staram się przedstawić Państwu jak najbardziej obiektywnie. Roland W-30 wymaga od użytkownika dużo cierpliwości i konsekwencji w przypadku podejmowania prób z próbkowaniem dźwięku. W zamian pozwala uzyskać wiele doskonałych rezultatów – pod warunkiem, że na opracowanie barwy poświęci się dużo czasu i edycji nie potraktuje się pobieżnie. Dla miłośników muzyki Techno, Rap W-30 może okazać się podstawowym warsztatem pracy – tworzenie typowych dla tych stylów pętli rytmicznych, fraz słowno-muzycznych – to tylko niektóre przykłady zastosowania W-30.

Tekst: Marek Manowski

Artykuł ukazał się pierwotnie w numerze 11/1996 miesięcznika Muzyk.