Muzyczny skansen: Roland MKS-20

W naszym cyklu przedstawiamy instrument, który przeznaczony jest dla nieco węższej grupy muzyków, jaką są pianiści. Digital Piano Module MKS-20 firmy Roland to moduł generujący tylko jeden rodzaj barw z określonej grupy instrumentów muzycznych.

Instrument pojawił się na rynku muzycznym w roku 1986, a więc na krótko przed pojawieniem się legendarnego D-50. Okres ten, jak wiemy, charakteryzował się bardzo dynamicznym rozwojem przemysłu muzycznego. Powstawały nowe firmy, pojawiały się nowe kategorie instrumentów i urządzeń, coraz bogatsza była też oferta muzycznych programów komputerowych oraz różnego rodzaju elektronicznych akcesoriów. Wtedy też pojawiły się moduły dźwiękowe, które pozwalały muzykowi rozszerzyć swój potencjał brzmieniowy o ściśle określoną grupę barw. Najczęściej spotykanymi były moduły oferujące barwy z grupy PIANO, z czasem jednak wachlarz tych urządzeń był coraz szerszy. Dobrym przykładem mogą być tutaj moduły firmy Kurzweil z serii 1000: HORN, ENSEMBLE GRANDE, GUITAR, STRING i PROFESSIONAL EXPANDERS – jak widać, już wtedy nastąpiła w tej dziedzinie ścisła specjalizacja. Firma Roland postanowiła włączyć się w ten nurt, a dowodem tego jest Digital Piano MIDI Sound Module MKS-20. Jakie możliwości ma urządzenie, kryjące się za tak długą nazwą?

OPIS INSTRUMENTU

Roland MKS-20 jest modułem dźwiękowym, mieszczącym się w obudowie typu rack, o wysokości 2U. Urządzenie jest także dosyć głębokie (400 mm) i trzeba przyznać, że już swoim wyglądem robi wrażenie. Płyta czołowa jest wykonana bardzo estetycznie i pokryta czarnym lakierem. Zastosowana w tym przypadku linia stylistyczna jest zresztą niemal identyczna w stosunku do tej, jaką zastosowano w pozostałych modułach produkowanych przez tę firmę, a więc całej serii MKS, oraz modułach S-550 i D-550.

Wyświetlacz umieszczony jest z boku, a z jego lewej strony znajduje się potencjometr regulujący kontrast obrazu. Pod nim umieszczony jest suwakowy potencjometr głośności, a obok niego znajduje się gniazdo słuchawkowe. Wszystkie przyciski, którymi posługujemy się podczas obsługi instrumentu znajdują się bezpośrednio pod wyświetlaczem. Wyjątek stanowi klawisz TUNE, który znajduje się z lewej strony. Przy pomocy niego możemy precyzyjnie nastroić instrument, oraz przetransponować dźwięk o dwie oktawy w górę lub w dół. Wśród przycisków znajdujących się pod wyświetlaczem, wyróżnić możemy grupę, którymi wybieramy barwę – każdorazowy wybór potwierdzony jest zapaleniem się diody LED. Obok nich znajdują się klawisze, którymi wybieramy jeden z ośmiu banków pamięci (BANK), włączamy lub wyłączamy efekty typu chorus i tremolo, uruchamiamy proces zapisu barw w pamięci instrumentu oraz na karcie pamięci (WRITE, SAVE i LOAD). Kolejnymi przyciskami są EDIT (edycja barw), oraz FUNCTION (uaktywnienie kolejnych funkcji). Jeżeli włączymy te dwa klawisze, zostanie to zasygnalizowane zapaleniem się dwóch diod LED. Obok wyświetlacza znajduje się szereg ułożonych pionowo kolejnych diod LED. Wybór jakiegokolwiek parametru lub funkcji sygnalizowany jest zapaleniem się właściwej diody. Wszystkie diody, wraz z napisami informującymi o ich przeznaczeniu przykryte są plastykową szybką, co trochę imituje obecność drugiego wyświetlacza. Tuż obok, z prawej strony znajduje się pokrętło ALPHA DIAL, którym posługujemy się podczas zmiany wartości parametrów. Skrajnie z prawej strony znajduje się kieszeń na kartę pamięci, włącznik zasilania oraz dioda informująca o przyjmowaniu komunikatów MIDI. Z tyłu urządzenia znajduje się para gniazd audio typu jack, para gniazd audio typu XLR oraz tylko dwa gniazda MIDI – IN, oraz THRU.

SYNTEZA SA

W module dźwiękowym MKS-20 firma Roland zastosowała opracowany przez siebie nowy typ syntezy, tzw. STRUCTURED ADAPTIVE (w skrócie SA). Technika ta opiera się na technologii próbkowania (o rozdzielczości 16-bitowej), która pozwala na odtworzenie każdego niuansu brzmieniowego, każdej najmniejszej zmiany dynamiki oraz na zachowanie składowych harmonicznych charakterystycznych dla całego zakresu klawiatury (0 – 127). Nie jest to więc symulacja barwy, a dokładne jej odwzorowanie, z zachowaniem jak najwyższego stopnia realizmu. Na wstępie instrukcji obsługi firma Roland zapewnia, że nowy typ syntezy daleko przewyższa tradycyjną technikę próbkowania. Należy jednak domyślać się, że technologia, znana jako SAMPLING była podstawą podczas opracowywania barw. Efekt tych zabiegów jest jednak znakomity – warto to docenić zwłaszcza dzisiaj, jeśli popatrzymy na czas, jaki dzieli nas od ukazania się tego instrumentu na rynku. Moduł prezentuje się wcale nie gorzej od wielu współczesnych nam instrumentów, a pod względem jakości, precyzji i siły brzmienia niektóre z nich na pewno przewyższa.

BARWY I OBSŁUGA INSTRUMENTU

Instrument adresowany jest przede wszystkim do pianistów grających muzykę klasyczną, rozrywkową lub jazzową. Zaprojektowano go tak, aby obsługa nie sprawiała absolutnie żadnych problemów. Zrezygnowano z wielostopniowej edycji, jaka jest stosowana w tradycyjnych syntezatorach. Nie znajdziemy tutaj żadnych filtrów, generatorów obwiedni kształtujących amplitudę oraz wysokość dźwięku, generatorów LFO. W pamięci instrumentu zapisanych zostało tylko osiem podstawowych barw: PIANO 1, PIANO 2, PIANO 3, HARPSICHORD, CLAVI, VIBRAPHONE, E. PIANO 1 oraz E. PIANO 2. W tym momencie ktoś może zapytać – I to wszystko? Myślę, że dla pianistów jest to ilość wystarczająca, gdyż dla nich najważniejsza jest jakość oferowanych barw. W tym przypadku zadanie dla jakiego Roland MKS-20 został skonstruowany, zostało spełnione bardzo dobrze. Wystarczy podłączyć moduł do dobrej klawiatury sterującej, czułej na wszelkie, nawet najdelikatniejsze zmiany dynamiki, aby przekonać się jak dokładnie przygotowane zostały wspomniane barwy. Moduł dysponuje 16-głosową polifonią. Wyjątek stanowią barwy HARPSICHORD, CLAVI oraz ELECTRIC PIANO 2 – w tym przypadku można maksymalnie wykorzystać 10 głosów.

Kształt próbki został określony przez producenta i nie ma możliwości jego zmiany. Dostępne parametry pozwalają na przygotowanie jedynie różnych odmian wspomnianych barw podstawowych. W pamięci instrumentu zostały zapisane 64 barwy – ilość tę podzielono na osiem banków, po osiem barw w każdym. W pierwszym banku określonym jako PRESET, znajdują się wspomniane wyżej barwy podstawowe. Barwy dostępne w kolejnych bankach (2 – 8) mogą być dowolnie zmieniane przez użytkownika. Konstruktorzy bardzo trafnie określili wszystkie barwy jako TONE COLORS, gdyż barwy znajdujące się w bankach 2 – 8 są właściwie różnymi odcieniami barw podstawowych. Kolejność barw we wszystkich bankach jest identyczna, np. pod numerem 1 zawsze znajdziemy barwę PIANO 1, pod numerem 4 barwę klawesynu, a pod numerem 6 barwę wibrafonu, niezależnie od tego jaki wybierzemy bank pamięci. Nie ma też możliwości nadania barwie własnej nazwy. Przy takiej ich ilości łatwo zapamiętać układ barw, który jest przejrzysty i logiczny.

Edycja barw podstawowych pozwala na precyzyjną korekcję wybranej barwy. Określić możemy poziom tonów wysokich (LEVEL), poziom, częstotliwość i rezonans (dobroć) tonów średnich oraz poziom tonów niskich. Precyzyjne zdefiniowanie parametrów zwłaszcza środkowego pasma, znacząco wpływa na zmianę kolorystyki danej barwy. Możemy ją wzbogacić poprzez zastosowanie jednego lub dwóch efektów jednocześnie typu chorus oraz tremolo. Efekty te mają zastosowanie dla barw takich jak wibrafon, klawinet oraz fortepian elektryczny. W trybie edycji możemy określić częstotliwość i głębokość każdego z nich, w sposób niezależny dla każdej barwy.

MIDI

W trybie MIDI moduł może pracować tylko na jednym kanale MIDI. Przyjmuje komunikaty PROGRAM CHANGE (0 – 63) oraz komunikaty kontrolne: CC 4 (FOOT CONTROL), CC 7 (VOLUME), CC 11 (EXPRESSION), CC 64 oraz CC 67 (DAMPER i SOFT PEDAL) oraz CC 92 i CC 93 (CHORUS oraz TREMOLO) oraz komunikaty SYSTEM EXCLUSIVE. Ponieważ instrument nie posiada gniazda OUT, nie jest możliwe wysyłanie żadnych informacji.

WRAŻENIA

Aby docenić znakomitą jakość oferowanych barw i aby odczuć na własnej skórze jak precyzyjnie instrument reaguje na każdy najmniejszy niuans podczas gry, powinno się korzystać z wysokiej klasy klawiatury sterującej. Zastosowanie gniazd wyjściowych typu XLR zapewnia wysoką jakość brzmienia także podczas pracy na scenie i w studiu. Dużym plusem jest fakt, że wszelkie operacje związane z obsługą instrumentu ograniczono do minimum, muzyk może swoją uwagę skupić wyłącznie na wykonywanej muzyce. Jest to dla wykonawcy sprawa bardzo ważna, podnosi komfort podczas pracy. Znakomicie prezentuje się barwa E. PIANO 2, która bardzo realistycznie oddaje charakter brzmienia słynnego Piano firmy Fender, także barwa wibrafonu brzmiała bardzo ciepło, miękko, zwłaszcza przy dyskretnie włączonym efekcie tremolo. W przypadku tych barw czuje się wręcz jazzowy feeling pod palcami. Zresztą odnosi się to do wszystkich barw – muzyka sama wypływa spod palców, instrument reaguje na każdy, najmniejszy dotyk klawiszy. Nie słychać żadnych zmian barwy w zakresie całej klawiatury, niedopracowanych próbek, niezależnie od siły z jaką uderzy się w klawisz klawiatury sterującej.

Myślę, że Roland MKS-20 może być jednym z podstawowych narzędzi pracy dla wielu pianistów, którzy potrzebują konkretnej barwy fortepianu lub piana elektrycznego, bez potrzeby dodatkowego przeprogramowywania. Polecam moduł także wszystkim muzykom, którzy skazani są na kontakt z przypadkowymi fortepianami akustycznymi, pianinami, będącymi w różnym stanie. Mając ten moduł oraz dobry masterkeyboard pod ręką, można bez obaw wejść na scenę, estradę i cieszyć się, wraz ze słuchaczami wykonywaną muzyką.

Tekst: Marek Manowski

Artykuł ukazał się pierwotnie w numerze 1/1998 miesięcznika Muzyk.