Muzyczny skansen: Akai S950

Współczesne samplery oferują nam coraz częściej 24-bitową rozdzielczość próbkowania, rozbudowę pamięci RAM do 256 MB, możliwość instalacji dysków twardych wielkości kilkunastu GB, zaawansowane procesory efektów itd. Jednak cały czas coś sprawia, że stare, 12-bitowe samplery, cieszą się ogromną popularnością wśród twórców takich gatunków muzycznych, jak techno, house, hip-hop itp. Ich popularność nie wynika jednak ze stosunkowo niskiej ceny. Więc o co chodzi? Przede wszystkim o ich swoistą „analogową” specyfikę brzmienia, do której cały czas chętnie powracamy. Nie przedłużając gorąco zachęcam do przeczytania testu samplera S950 firmy Akai, gdyż jest to naprawdę ciekawy instrument, który może służyć nam jeszcze przez wiele lat.

TROCHĘ HISTORII

Japońska firma Akai Electric Company powstała w roku 1929. Jej założycielem był Masukichi Akai, jednak pododdział zajmujący się produkcją profesjonalnych urządzeń dla muzyków, Akai Musical Instrument Corporation, został założony dopiero w roku 1984. Idea firmy była prosta, dostarczyć muzykom narzędzi, za pomocą których będą mogli realizować swoje muzyczne idee. Pierwszy produkt firmy pojawił się jeszcze tego samego roku, a był nim 12-ścieżkowy rejestrator z mikserem, model MG1212. W rok później świat ujrzał pierwszy sampler, który można było zamontować w 19” skrzyni typu rack – model S612. Jednak pierwszy profesjonalny, jak na owe czasy, sampler, którym był S900 wyprodukowany został w roku 1986. W tym samym roku skonstruowany został także znakomity sekwencer ASQ-10. Dwa kolejne lata przyniosły MPC60, czyli „kompleksowe studio MIDI” złożone z samplera, automatu perkusyjnego oraz sekwencera (warto dodać, że urządzenie to podbiło serca muzyków tworzących rap), instrumenty EWI1000, EVI1000 oraz sampler S950. Na przestrzeni kolejnych lat firma specjalizowała się w produkcji samplerów, zyskując jednocześnie miano jednego z głównych wytwórców urządzeń tego typu. I tak kolejno od roku 1988 taśmy produkcyjne opuszczały modele: S1000 (1988), S1100 (1990), S3200, S3000, S2800, S01 (1992), CD3000 (pierwszy sampler z wbudowaną stacją CD-ROM – rok 1993), kultowy i bardzo drogi MPC3000 (1994), S2000, S3000XL, S3200XL, sampler frazowy dla DJ-ów REMIX16 (1995), MPC2000 (1997), S5000, S6000 (1998) oraz w roku 1999 MPC2000 XL. Na przełomie lat 1984 – 1987 firma stworzyła także kilka serii syntezatorów, do których należały modele AX60, AX73, AX80, AX90, VX90 (wersja modułowa AX60), VX600 oraz syntezatory wyposażone w funkcję próbkowania oraz stacje dyskietek, modele X3700 i X7000.

RÓŻNICE POMIĘDZY MODELAMI S900 I S950

Wcześniejszy model, jakim był sampler S900 był w porównaniu do testowanego S950 ograniczony z kilku względów. Po pierwsze posiadał tylko 750 kB pamięci RAM, która nie mogła być rozbudowana. Ponadto nie było możliwości instalacji twardego dysku i interfejsu SCSI. Modele z wcześniejszym systemem operacyjnym nie posiadały także bloku filtracji, a stacja dyskietek akceptowała wyłącznie dyskietki w formacie 720 kB.

WYGLĄD ZEWNĘTRZNY

Większość samplerów firmy Akai cechują spore rozmiary i waga. Nie inaczej jest w przypadku S950, który umieszczony został w obudowie wykonanej z grubej blachy metalowej o wysokości 3U oraz szerokości 19”. Łączna waga samplera to bagatela ponad 10 kg!! Przejdźmy jednak do szczegółów. Po obu bokach panelu przedniego widoczne są uchwyty umożliwiające instalację urządzenia w skrzyni, bądź statywie typu rack. W lewej, górnej części znajdziemy logo firmy Akai koloru czerwonego oraz proporcjonalnie mniejszy napis MIDI DIGITAL SAMPLER koloru czarnego. Tuż pod nimi umieszczony został przycisk POWER pozwalający na włączenie instrumentu oraz potencjometr obrotowy DISPLAY CONTRAST, za pomocą którego regulujemy kontrast wyświetlacza. W lewej, dolnej części panelu przedniego znajdziemy stację dyskietek 3.5”, która akceptuje zarówno dyskietki 720 kB jak i 1.44 MB. W górnej, środkowej strefie umieszczono napis S950 oraz tuż pod nim podświetlany wyświetlacz LCD. Dolną, środkową część zajmują przyciski: PLAY, za pomocą którego możemy wybrać jeden z dostępnych w pamięci instrumentu programów. Po jego prawej stronie ulokowano przycisk REC, dzięki któremu możemy nadać nazwę nowej próbce, w miejsce której będziemy próbkować, wybrać program który chcemy monitorować (sygnał kierowany jest do złącza MIX), wybrać rodzaj złącza przez które wprowadzamy sygnał z zewnątrz (do wyboru są złącza analogowe oraz, jeżeli nasz instrument wyposażony jest w interfejs IB105 HARD DISK/CD DAT INTERFACE, możemy próbkować bezpośrednio z płyty CD lub gniazda optycznego), ustawić częstotliwość próbkowania w zakresie 3,000 – 19,200 Hz, ustawić długość próbkowania w zakresie od 250 mS do maksymalnego czasu próbkowania, który uzależniony jest od ilości zainstalowanej pamięci RAM, ustawić wysokość nuty oraz zdefiniować moment rozpoczęcia próbkowania (za pomocą dowolnego przycisku, kontrolera nożnego lub w momencie otrzymania sygnału z zewnątrz). Następne dwa przyciski to EDIT SAMPLE oraz EDIT PROGRAM, w których dokonujemy edycji próbki oraz programu. Po prawej stronie widoczny jest przycisk MIDI, w którym możemy dokonać wyboru takich parametrów, jak: podstawowy kanał midi, włączenie/wyłączenie trybu OMNI, konfiguracja ustawień MIDI dla przycisku PLAYBACK umożliwiającego, oprócz wyzwalania próbek zapisanych w pamięci instrumentu, wysyłanie na zewnątrz komunikatów MIDI służących na przykład do wyzwalania instrumentów podłączonych do gniazda MIDI Out (możemy tu wybrać kanał MIDI, numer nuty oraz określić poziom VELOCITY w zakresie 1 – 127). Możemy także monitorować otrzymywane komunikaty MIDI (instrument wyświetla informacje o numerze kanału MIDI, numerze nuty oraz wartości parametru VELOCITY), włączyć/wyłączyć odbieranie komunikatów PROGRAM CHANGE, włączyć/wyłączyć kontrolę poziomu głośności z zewnątrz (LOUDNESS), określić zakres działania kontrolera PITCH WHEEL w zakresie ±12 półtonów, a także dokonać wyboru złącza, za pomocą którego sterujemy instrumentem (do wyboru mamy złącze MIDI lub RS232). Po prawej stronie znajdziemy przycisk UTILITY, za pomocą którego dokonujemy ustawień konfiguracyjnych dla konwertera audio-midi Akai ME35T (jest to zewnętrzne urządzenie, podłączane do złącza MIDI OUT w samplerze umożliwiające wyzwalanie próbek dźwiękowych z dowolnych zewnętrznych źródeł dźwięku lub analogowych automatów perkusyjnych. Następny w kolejności jest przycisk DISK. Po jego naciśnięciu zostaniemy poinformowani, czy wprowadzona dyskietka pochodzi z samplera S900, bądź S1000 (tylko te formaty są akceptowane), a także wyświetli nam się dostępny, wolny obszar na dyskietce. Kolejne funkcje to kasowanie zawartości wewnętrznej pamięci samplera i jednoczesne załadowanie zawartości dyskietki, załadowanie zawartości dyskietki do pamięci bez jej uprzedniego kasowania (jeżeli pamięć będzie zajęta urządzenie wyświetli komunikat MEMORY FULL, w takim wypadku będziemy mogli skasować jej zawartość korzystając funkcji CLEAR PREVIOUS). Ponadto możliwe jest załadowanie do pamięci: programu, programu wraz z próbkami dźwiękowymi lub samych próbek dźwiękowych. Za pomocą kolejnych trzech parametrów możemy: zapisać zawartość pamięci samplera na dyskietce, przy czym uprzednia zawartość dyskietki zostanie skasowana, zapisać na dyskietce program, bądź program wraz z próbkami dźwiękowymi oraz zapamiętać pojedynczą próbkę. Następnie znajdziemy funkcję kasowania programu, bądź próbki, opcję formatowania dyskietki, bądź dysku twardego (jeżeli takowy jest zainstalowany), załadowanie i zapamiętanie ustawień perkusyjnych pochodzących z konwertera audio/midi ME35T. Ostatnie dwie funkcje uaktywniane przyciskiem DISK dotyczą tylko samplerów wyposażonych w wewnętrzny dysk twardy; mianowicie można tutaj załadować do pamięci samplera próbki znajdujące się na dysku za pomocą komunikatów PROGRAM CHANGE oraz „zaparkować” dysk. Po prawej stronie przycisku DISK umieszczony został jeszcze przycisk MASTER TUNE, za pomocą którego możemy ustawić strojenie samplera w zakresie ±16 jednostek. Tuż pod opisywanymi przed chwilą przyciskami umieszczona została tabelka informująca o głównych funkcjach, które znaleźć można pod przyciskami EDIT SAMPLE, EDIT PROGRAM, DISK. Dzięki temu praca z samplerem jest szybsza i bardziej wydajna, gdyż nie musimy szukać interesującej nas funkcji za pomocą kółka alpha-dial, tylko wstukać ją bezpośrednio. Po prawej stronie tabelki znajdziemy 10 przycisków numerycznych, przycisk ON/+ oraz OFF/-, dwa przyciski ARROW CURSOR (za pomocą których wybieramy kierunek ruchu kursora), dwa przyciski PAGE (dzięki nim możemy swobodnie poruszać się po kolejnych okienkach dialogowych wyświetlacza), przycisk SPACE użyteczny w przypadku kilkuczłonowych nazw dla programów lub próbek dźwiękowych, LETTER (wybór małych lub dużych liter), ENT, (czyli ENTER) oraz przycisk P.B. (PLAYBACK), za pomocą którego możemy odsłuchać wybraną próbkę. Skrajnie po prawej stronie panelu przedniego znajdziemy kolko alpha-dial, trzy potencjometry obrotowe: REC LEVEL (regulacja czułości wejściowej), MONITOR (poziom głośności sygnału wejściowego na wyjściu), OUTPUT (poziom sygnału głównego) oraz, tuż pod nimi, trzy złącza audio: INPUT MIC, INPUT LINE, REC/PLAYBACK TRIGGER (3 × jack 1/4”). Przejdźmy teraz do tylnej części samplera. Z lewej strony umieszczono 11 złączy audio, złącze VOICE OUT oraz trzy złącza MIDI (IN, OUT, THRU). W prawej, dolnej części znajdziemy także gniazdo zasilające.

SAMPLER

Technologia próbkowania w opisywanym samplerze jest 12-bitowa, przy czym cały proces edycji przeprowadzany jest na słowach 16-bitowych. Zastosowanie technologii 12-bitowej sprawia oczywiście, że instrument charakteryzuje się specyficznym brzmieniem, które zyskało szczególną aprobatę muzyków tworzących rap i kierunki pokrewne. Warto zaznaczyć, że zarówno S900/950, jak i MPC60 posiadają takie same układy odpowiedzialne za przetwarzanie sygnałów, stąd od strony brzmieniowej oba urządzenia są identyczne… z tą różnicą że wartość rynkowa S900/S950 wynosi 300 USD, a MPC60 około 800 USD. Cały proces próbkowania ogranicza się do opcji przypisanych przyciskowi REC i jest czynnością bardzo prostą. Wystarczy nadać próbce dowolną nazwę, wybrać rodzaj gniazda, przez które wprowadzamy sygnał z zewnątrz, ustawić częstotliwość i czas próbkowania oraz wybrać numer nuty. Górny zakres przenoszonych częstotliwości uzależniony jest od wybranej częstotliwości próbkowania i może zmieniać się od 3 do 19,2 kHz. Niemniej jest to zakres właściwy tylko dla złącza analogowego, ponieważ, gdy zaopatrzymy się w interfejs IB305, będziemy mieli do wyboru następujące częstotliwości: 44 kHz (dla źródła dźwięku pochodzącego z CD), 32 kHz (dla źródła dźwięku pochodzącego z magnetofonu cyfrowego DAT) oraz 48 kHz (dla złącza optycznego). Tutaj pojawi się także opcja BOOST, za pomocą której możemy wzmocnić sygnał o 6 lub 12 dB. Wśród opcji, które znajdziemy pod przyciskiem EDIT SAMPLE jest także funkcja resamplingu, za pomocą której możemy automatycznie zmniejszyć o połowę częstotliwość próbkowania wybranej próbki. Funkcja do momentu, w którym wartość częstotliwości próbkowania nie przekroczy dolnego progu obsługiwanego przez sampler. Funkcjonalność samplera wyposażonego w 750 kB pamięci (co prawda z opcją rozbudowy do 2.25 MB) w dzisiejszych czasach może wydawać się śmieszna, jednak instrument w dalszym ciągu cieszy się ogromnym powodzeniem wśród muzyków tworzących muzykę rap oraz rożne odmiany elektroniki. Dlaczego? Przede wszystkim z powodu technologii próbkowania, która, jak już wcześniej wspomniałem, jest 12-bitowa, do tego wszystkiego ustawiając jeszcze małe wartości częstotliwości próbkowania, czy też automatycznie zmieniając częstotliwość próbkowania, można uzyskać na prawdę świetne brzmienia, szczególnie wszelkich barw perkusyjnych ale i pojedynczych próbek linii basowych. Do tego dochodzi edycja próbek, która sprawia że wszelkie dźwięki wychodzące z Akai S950 brzmią niewiarygodnie analogowo.

EDYCJA PRÓBEK DŹWIĘKOWYCH I PROGRAMÓW

W opisywanym samplerze możemy zarówno stworzyć pojedynczą próbkę (SAMPLE) jak i program (PROGRAM) zbudowany z kilku pojedynczych próbek. Wszelkie procesy, które wchodzą w skład menu edycyjnego próbek uaktywnić można poprzez naciśnięcie przycisku EDIT SAMPLE. I tak możemy: skopiować, zmienić nazwę lub skasować wybraną próbkę, zmienić poziom głośności w zakresie ±50 (LOUDNESS), wybrać numer nuty, dostroić próbkę w zakresie ±99 (FINE PITCH), zdefiniować sposób odtwarzania próbki (jednorazowy przebieg, zapętlenie próbki lub tryb ALTERNATING, w którym próbka zostania zapętlona, z tym wyjątkiem, że odtwarzanie będzie przebiegało od początku do końca próbki oraz od końca do początku). Następnie możemy ustawić kierunek odtwarzania próbki (normalny lub odwrócony), zdefiniować moment startu próbki (tutaj możemy także skorzystać z opcji AUTO, wtedy sampler automatycznie rozpozna moment, w którym rozpoczyna się próbka tzn. pominie obszar pusty), zdefiniować moment zakończenia próbki. Następnie, w przypadku gdy dokonaliśmy wcześniejszego zapętlenia próbki, możemy określić moment startu i zakończenia pętli (dostępny jest również tryb automatycznego wyboru tych parametrów przez sampler), możemy także dokonać zapętlenia typu CROSSFADE oraz ustawić parametry czasowe dla tej funkcji, oprócz tego dostępna jest funkcja łączenia dwóch próbek (SPLICE), które mogą przechodzić płynnie pierwsza w drugą, druga w pierwszą lub wybrzmiewać razem oraz funkcja TIME STRETCH, za pomocą której możemy zmienić długość próbki bez zmiany jej wysokości w zakresie 1 – 999%.

Przejdźmy teraz do edycji programów. Wszelkie funkcje edycyjne uaktywniamy w momencie naciśnięcia przycisku EDIT PROGRAM. Możemy tutaj: wybrać, skopiować, zmienić nazwę lub skasować wybrany program, zdefiniować dla niego numer komunikatu Program Change, ustawić poziom głośności dla wybranego programu (KEY-LOUDNESS) w zakresie ±50, włączyć/wyłączyć funkcję POSITIONAL CROSSFADE, za pomocą której możemy ustawić obszar płynnego przejścia pomiędzy dwoma strefami klawiatury, do których przypisaliśmy różne próbki. Następna funkcja pozwala na edycję wybranej strefy klawiatury, dzięki funkcji VELOCITY SWITCH THRESHOLD możemy ustawić granice działania parametru VELOCITY w zakresie 0 – 128 (wybranie wartości 128 spowoduje, że słyszalne będą tylko, bardziej ciche próbki (SOFT SAMPLE), z kolei wartość 0 sprawi, ze słyszalne będą tylko głośne próbki (HARD SAMPLE). Kolejna funkcja pozwala na ustawienie położenia próbki na klawiaturze (możemy przypisać ją maksymalnie do 7 oktaw), poziomu głośności w zakresie ±50 jednostek, zakresu działania filtracji w zakresie 0 – 99 jednostek, transpozycji półtonowej w zakresie ±50 półtonów oraz dostrojenia próbki w zakresie ±99 jednostek (wszystkie parametry ustawiamy osobno dla próbek typu SOFT oraz HARD). Kolejna funkcja to VCF (Voltage Controlled Filter), w której edycji możemy poddać blok generatora obwiedni filtracji. Odpowiednio możemy zmienić wartości takich parametrów jak: ATTACK, DECAY, SUSTAIN, RELEASE oraz zakres wpływu obwiedni na filtrację w zakresie ±50 jednostek (AMOUNT). Kolejna funkcja to ENV, czyli blok generatora obwiedni amplitudowej wytwarzający klasyczną obwiednię ADSR, w którym edycji możemy poddać wszystkie odcinki. Następnie możemy zmienić wartości parametrów przypisanych kontrolerowi VELOCITY dla wybranej strefy klawiatury (wielkość wpływu efektu VELOCITY na poziom głośności, częstotliwość odcięcia filtracji oraz odcinki Attack i Release obwiedni amplitudowej). Kolejną funkcją jest WARP, za pomocą której możemy do początku próbki dodać efekt PITCH SWEEP. Producent zaleca jej użycie w celu osiągnięcia bardziej realistycznych brzmień barw typu: Brass, Sax, Choir oraz do próbek wokalnych. Następnie możemy dokonać edycji funkcji związanych z generatorem małych częstotliwości (LFO). Pozwolę sobie wspomnieć, że S950 wyposażony został w 8 takich generatorów – po jednym na dla każdego głosu polifonii. I tak możemy zmienić: głębokość modulacji (DEPTH), częstotliwość LFO (RATE), ustawić efekt opóźnienia startu LFO (DELAY). Oprócz tego możemy rozsynchronizować wszystkie 8 LFO, co pomoże wygenerować bardziej realistyczny efekt wibrato. Następnie definiujemy parametry reakcji na komunikaty AFTERTOUCH oraz działanie kontrolera Mod Wheel na poziom modulacji LFO w zakresie 0 – 99. Kolejne funkcje to: KEY-FILTER (uzależnienie częstotliwości odcięcia filtracji od numeru nuty), CONST PITCH (wyłączenie zakresu klawiatury tzn. na każdej wysokości próbka będzie brzmiała tak samo), ONE-SHOT. Ciekawostką jest możliwość przypisania do każdej sekcji klawiatury oddzielnego kanału MIDI niezależnie od zdefiniowanego kanału podstawowego, za co odpowiada funkcja MIDI OFFSET (1-15). Ponadto wybraną sekcję klawiatury przypisać można do jednego z 10 dostępnych złączy audio.

PODSUMOWANIE

Niewątpliwie sampler Akai S950 to bardzo interesująca pozycja dla każdego „wielbiciela starego brzmienia”. Dzięki zastosowanej technologii próbkowania oraz torowi syntezy nadającemu obrabianej próbce analogowego brzmienia wygenerować możemy niecodzienne barwy. Sam fakt, że instrument znajduje się w posiadaniu wielu znanych muzyków, których przecież stać na zakup bardzo drogiego samplera, sprawia ze warto się nim zainteresować. Jest on bardzo dobrą alternatywą dla wszystkich twórców szeroko pojętej muzyki rap, gdyż oferuje bardzo podobne brzmienie, do instrumentów E-MU SP1200 oraz Akai MPC60, a kosztuje poniżej 300 USD. Zaznaczyć należy, że opisywany sampler posiada 10 złączy audio, 8 niezależnych generatorów LFO, możliwość rozbudowy pamięci, instalacji wewnętrznego dysku twardego i złącza SCSI, a także rozbudowę o złącza cyfrowe. Biorąc pod uwagę relację ceny do możliwości jest on znakomitym dodatkiem do niemalże każdego studia zorientowanego na nowoczesne gatunki muzyczne.