Po raz pierwszy, w naszym cyklu spotkań z syntezatorami sprzed lat prezentujemy automat perkusyjny – Digital Rhythm Programmer Yamaha RX7. Firma ta, jak wiemy, święciła w latach osiemdziesiątych swoje największe triumfy, produkując nie tylko słynne syntezatory z serii DX, lecz także sekwencery, moduły, procesory efektów, automaty perkusyjne, urządzenia peryferyjne, oprogramowanie, itd. Firma Yamaha mogła już w tamtym okresie zaproponować stworzenie kompletnego studia MIDI, w oparciu o produkowane przez siebie instrumenty. Katalogi tej firmy z lat 1986-88, ukazują jak duża ilość urządzeń i instrumentów była wówczas produkowana. Dotyczy to także innych firm, takich jaki Korg i Roland, co jest dowodem szybkiego rozwoju technologii w tamtych latach, a także niewątpliwie rosnącej dominacji firm japońskich na rynku muzycznym. Model RX7 – „okręt flagowy“ firmy Yamaha, należy do licznej rodziny automatów perkusyjnych wówczas produkowanych. Zapewne więc, krótkie przypomnienie tego urządzenia zainteresuje naszych Czytelników.
OPIS ZEWNĘTRZNY
Yamaha RX7 nie jest urządzeniem dużym (438 × 270 × 78 mm). Płyta czołowa jest pochylona pod pewnym kątem w stronę osoby grającej, co ułatwia obsługę tego urządzenia. Znajduje się na niej cały szereg przycisków o różnych kształtach i przeznaczeniu, które można podzielić na kilka grup. Pierwsza grupa została określona przez producenta jako tzw. INSTRUMENT GROUP. Do niej zaliczamy dwa pierwsze rzędy klawiszy instrumentalnych, którymi posługujemy się podczas tworzenia schematu rytmicznego. W grupie tej dwa przyciski pełnią bardzo ważne funkcje. Pierwszym z nich jest KEY ASSIGN, którym posługujemy się podczas tworzenia całych zestawów perkusyjnych, przypisując wspomnianym wyżej przyciskom konkretne barwy instrumentów perkusyjnych. Drugi przycisk – EDIT VOICE pozwala na edycję pojedynczej barwy zgodnie z własnym upodobaniem. Druga grupa to tzw. SEQUENCE GROUP, którymi posługujemy się podczas tworzenia i odtwarzania schematów rytmicznych (PATTERN), gotowych utworów (SONG). Można też stworzyć trzy kompletne łańcuchy utworów (CHAIN), złożone maksymalnie z 90 elementów. Następną grupą jest zbiór przycisków określonych jako DATA ENTRY GROUP, którymi posługujemy się podczas programowania, zmiany poszczególnych parametrów i wprowadzania danych. Posługujemy się w tym przypadku klawiaturą numeryczną, przyciskami -1/NO oraz +1/YES oraz potencjometrem Data. Wszystkie zmiany parametrów finalizujemy naciśnięciem klawisza ENTER. Ostatnią grupą przycisków jest UTILITY GROUP, które pozwalają na sprawdzanie ilości pozostałej pamięci, wykasowywanie z niej istniejących schematów rytmicznych lub całych utworów, zabezpieczanie istniejących danych na karcie pamięci, kasecie magnetofonowej oraz kontrolę parametrów MIDI podczas współpracy instrumentu z innymi urządzeniami. Cały ten zbiór przycisków uzupełniają kolorowe klawisze START, STOP/CONTINUE oraz ACCENT 1 i ACCENT 2.
Jak widać przycisków jest stosunkowo dużo, dlatego obsługa urządzenia może nastręczać trochę kłopotu, zwłaszcza dla osoby początkującej. Nad wszystkimi przyciskami znajdują się listy z wyszczególnionymi parametrami kolejnych sekcji. Nad tymi listami z lewej strony znajdują się cztery potencjometry: wspomniany już DATA, następnie TEMPO, określający głośność metronomu CLICK oraz głośność ogólną VOLUME. Bardziej centralne miejsce zajmują diody LED (w kolejności od lewej PATTERN, SONG, MIDI, SYNC, MULTI, EFFECTS, DAMP oraz RUN) oraz ciekłokrystaliczny wyświetlacz LCD. W części tylnej znajdują się gniazda MIDI IN, OUT oraz THRU, wyjść audio, do podłączenia sterownika nożnego oraz słuchawek. Także tutaj, dosyć nietypowo znajduje się kieszeń na kartę pamięciową.
BARWY
Yamaha RX7 posiada 100 barw, które tradycyjnie przez tę firmę określone zostały jako voices. Większość barw opiera się na technologii 12-bitowego próbkowania, pewna ich ilość wykorzystuje syntezę FM. Obok tradycyjnych barw instrumentów perkusyjnych, można wykorzystać barwy instrumentów basowych, gitar, sekcję dętą oraz parę barw określonych przez producenta jako DX7 Voices. Taki zestaw instrumentów pozwala na tworzenie nie tylko rytmu, lecz także dodatkowych sekwencji melodyczno-rytmicznych. Użytkownik ma całkowitą kontrolę nad głośnością, strojem, pozycją w panoramie stereo oraz długością (decay) każdej z barw. Można wykorzystać dodatkowe efekty takie jak Delay, Pitch Shifter, Stereo Echo, Detune. Każdą stworzoną przez siebie barwę można przyporządkować dowolnemu klawiszowi typu pad, tworząc w ten sposób własny zestaw perkusyjny. Użytkownik może zapisać w pamięci instrumentu maksymalnie pięć takich zestawów, lub wykorzystać cztery zestawy fabryczne.
Barwy instrumentów perkusyjnych brzmią interesująco – mocno, konkretnie, choć może są trochę za ostre. Podobały mi się szczególnie barwy instrumentów basowych, instrumentów perkusyjnych temperowanych oraz znanych z palety barw DX7. Wykorzystanie efektów, pozwala na tworzenie ciekawych sekwencji stereofonicznych, krótkich odbić lub barw w stylu Industrial.
PROGRAMOWANIE RX7
Pierwszym etapem podczas programowania RX7 jest tworzenie schematu rytmicznego, będącego podstawowym elementem komponowanego utworu. Jego programowanie może odbywać się na trzy sposoby: w czasie realnym, z wykorzystaniem klawiszy samego instrumentu, poprzez zewnętrzną klawiaturę MIDI oraz metodą „krok po kroku“. Wszystkie te metody mają różne zastosowanie, mogą być więc wykorzystywane przez osoby o różnych preferencjach. Maksymalnie można stworzyć 100 schematów o długości ok. 99 taktów. Następnym etapem jest dokonywanie ewentualnej edycji w ramach stworzonego schematu rytmicznego. Możemy kasować pojedyncze nuty lub wszystkie, zmieniać barwę pojedynczego instrumentu na inną, przeprowadzać edycję pojedynczej barwy, itd. Ponieważ na ogół na początku tworzy się jakiś schemat podstawowy, w prosty sposób można skopiować taką sekwencję, aby następnie tworzyć bliźniacze wersje tego schematu, wykorzystując wszystkie możliwości, które zostały wcześniej wymienione.
Po stworzeniu pewnej liczby schematów rytmicznych, kolejnym etapem jest stworzenie gotowego utworu. Wykorzystując funkcję INSERT oraz DELETE, możemy tworzyć dowolną kombinację poszczególnych schematów w jedną, sensowną całość. Użytkownik może maksymalnie zapisać 20 utworów, złożonych z 999 sekwencji.
Ostatnim krokiem jest przygotowanie sekwencji skomponowanych wcześniej utworów, poprzez wykorzystanie wspomnianej funkcji CHAIN. Można stworzyć 3 takie łańcuchy, złożone maksymalnie z 90 kroków. Funkcja ta jest przydatna podczas gry „na żywo“ – można w ten sposób przygotować pełne trzy bloki, zawierające konkretne utwory, lub wiązanki popularnych przebojów.
Oczywiście tworzony rytm jest automatycznie kwantyzowany, a podczas tworzenia rytmów o jazzowym charakterze, można wykorzystać funkcję SWING, która wprowadza właściwy temu stylowi „feeling“. Podczas tworzenia utworu możliwe jest wprowadzanie stopniowych zmian tempa, (Accelerando lub Ritardando) oraz zmian głośności w dowolnym miejscu utworu.
MIDI
Możliwości MIDI w przypadku RX7 stosunkowo duże. Przede wszystkim podczas tworzenia schematu rytmicznego można wykorzystać zewnętrzną klawiaturę. Ma to sens w przypadku wykorzystywania barw instrumentów innych niż perkusyjne – można więc tworzyć schematy melodyczne gitary basowej, schematy rytmiczne gitar elektrycznych lub wprowadzać dodatkowe akcenty, wykorzystując sekcję instrumentów dętych. Wykorzystując tradycyjne kółko Pitch Bender, można zmieniać strój wszystkich instrumentów, tworząc interesujące efekty dźwiękowe. Oczywiście można wykorzystywać RX7 jako źródło dźwięku podczas współpracy np. z zewnętrznym sekwencerem. Jako sekwencer można wykorzystać także sam RX7, dzięki możliwości określenia numeru MIDI nuty (od 0 do 128) dla każdego z instrumentów RX7 oraz przyporządkowaniu pojedynczego instrumentu do danego kanałowi MIDI.
PRZECHOWYWANIE DANYCH
Yamaha RX7 posiada gniazdo łączące ten instrument z magnetofonem, co pozwala na zapisanie oraz wczytanie wszystkich istniejących schematów rytmicznych, gotowych utworów i ich kombinacji w trybie CHAIN, ustawienia barw na kasecie magnetofonowej. Inną możliwością jest wykorzystanie standardowej karty pamięci RAM4. Istnieje jednak możliwość wczytywania tylko pojedynczych schematów lub danych o barwie, co może być czasem bardzo pomocne.
OCENA KOŃCOWA
Trzeba przyznać, że Yamaha RX7, która ukazała się w 1987 roku, oferowała ówczesnemu muzykowi duże możliwości. Brzmienie instrumentu jest charakterystyczne dla instrumentów tej firmy, zwłaszcza z tamtego okresu. Duża ilość przycisków może sprawić trochę kłopotu podczas pierwszego kontaktu z tym urządzeniem, warto więc zapoznać się z instrukcją obsługi. Jeśli jednak ktoś miał już do czynienia z innymi automatami perkusyjnymi sygnowanymi nazwą Yamaha (RX5, RX8), to w krótkim czasie szybko powinien opanować jego obsługę. Wyświetlacz jest czytelny, nie ma też żadnego problemu z przyciskami. To, co razi w przypadku RX7 to pewna mechaniczność w przypadku tworzenia schematów rytmicznych. Po prostu słychać, że gra „maszyna“, a nie człowiek, brak w tym naturalności. Zgodnie więc z tą cechą RX7 brzmi znakomicie w przypadku tworzenia muzyki z gatunku industrial – techno, disco, house, itd. Wykorzystując maksymalnie możliwości edycyjne, przy pewnej dozie wyobraźni, można też stworzyć barwy na wzór Wave Sequencing – funkcji znanej z modelu Korg Wavestation. W tym przypadku RX7 może sprawdzić się całkiem nieźle.
W dzisiejszej dobie automaty perkusyjne odeszły jakby w cień. I nie ma się co dziwić – średniej klasy syntezator, bardziej rozbudowany instrument z automatycznym akompaniamentem posiada sam w sobie jeden lub więcej zestawów perkusyjnych. Upowszechnienie się standardu GM jeszcze bardziej zmieniło tę sytuację. Automat perkusyjny może pełnić rolę dodatkowego źródła dźwięku, stanowiącego uzupełnienie sekcji rytmicznej w posiadanym zestawie MIDI. Może być pomocny także dla muzyka grającego na instrumencie solowym lub gitarze, który do swoich ćwiczeń potrzebuje wsparcia ze strony sekcji rytmicznej.
Tekst: Marek Manowski
Artykuł ukazał się pierwotnie w numerze 11/1997 miesięcznika Muzyk.
