L-Acoustics w Sali Młynarskiego Teatru Wielkiego – Opery Narodowej

Raz na kilka lat branżę profesjonalnego audio obiega informacja o szczególnym zamówieniu publicznym. Takim zamówieniem niewątpliwie była dostawa systemu nagłośnieniowego w Sali Młynarskiego Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie. Przetarg wygrała spółka Audio Plus, oferująca system L-Acoustics. Kryteria oceny ofert w tej procedurze były wyjątkowe w skali branży i w ogóle zamówień publicznych, tak jak wyjątkowa jest zamawiająca instytucja.

Kultura zamówień publicznych zmienia się w obecnych czasach. Zamawiający nie patrzą już tylko na najniższą cenę, lecz przede wszystkim na wartość, którą dana oferta reprezentuje. W przypadku zamówienia na system nagłośnieniowy liczy się jakość dźwięku i właśnie to kryterium istotnie zaważyło na wybór dostawcy dla Sali Młynarskiego Teatru Wielkiego – Opery Narodowej. Cena grała jednak w kryteriach oceny ofert ważną rolę. Godne podkreślenia jest, że Audio Plus ze swoim projektem systemu L-Acoustics wygrał zarówno w kryterium jakości dźwięku, jak i ceny.

Opis instytucji

Teatr Wielki – Opera Narodowa to najważniejsza instytucja operowa w Polsce. Od 1833 roku zajmuje ona budynek projektu Antoniego Corazziego, zwany Teatrem Wielkim, w którym znajduje się także dramatyczny Teatr Narodowy, dysponujący trzema scenami. Liczne pomyłki w nazwach obu instytucji wynikają z burzliwej ich historii. Cały budynek od początku miał mieć nazwę Teatr Narodowy, i taki też napis na frontonie projektował Corazzi, lecz po upadku Powstania Listopadowego rosyjskie władze nakazały zmienić nazwę teatru na Wielki, a zespół aktorski musiał grać pod czujnym okiem carskiego cenzora.

Ojcem idei zgromadzenia trzech teatrów pod jednym wielkim dachem – dramatycznego, komediowego i operowego – był aktor, śpiewak, dramaturg i reżyser Wojciech Bogusławski. Jego wizja wielkiego, nowoczesnego, narodowego teatru od prawie 200 lat inspiruje przemiany Teatru Wielkiego w Warszawie. Budynek był wielokrotnie przebudowywany i trawiony pożarami, w tym dwukrotnie podczas drugiej wojny światowej. Uważa się, że w dziejach teatru macza palce zamieszkujący go zły duch – Inkub. Po odbudowie powojennej w 1966 roku budynek Teatru Wielkiego zajął dzisiejszą powierzchnię i aktualnie mieści wiele ważnych dla polskiej kultury instytucji: poza Operą Narodową i Teatrem Narodowym także Polski Balet Narodowy, Akademię Operową, Galerię Opera i Muzeum Teatralne.

Scena w głównej sali Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, zwanej Salą Moniuszki, jest jedną z największych na świecie, a jej widownia liczy ponad 1700 miejsc. Druga scena operowa instytucji to Sala Młynarskiego, pierwotnie zbudowana jako sala prób, lecz od 1968 roku wykorzystywana na statutowe cele TW-ON. Dysponuje ona sceną o powierzchni 270 m² i widownią na 248 miejsc. Razem z główną salą tworzy ona nowoczesny teatr i najważniejszą w Polsce instytucję operową.

Opis procedury przetargowej

Nie dziwi zatem, że tak szczególna instytucja stawia pionierskie kroki także w sposobie wyboru dostawcy sprzętu nagłośnieniowego. Jak obiektywnie i wiarygodnie ocenić jakość dźwięku? Zostało to drobiazgowo przemyślane. Odpowiedzialni za przeprowadzenie przetargu dla Sali Młynarskiego Zdzisław Staszewski (Kierownik Działu Nowych Technologii Audiowizualnych), Łukasz Baska (Zastępca Kierownika Działu Nowych Technologii Audiowizualnych) oraz Michał Polański (Kierownik Sekcji Realizacji Audio) opracowali szczegółową procedurę odsłuchu. Opisano ją w załączniku do SIWZ, nazwanym „Procedura oceny ofert w kryterium Jakość dźwięku”.

Firmy przystępujące do przetargu miały dostarczyć do Sali Młynarskiego kompletny system, identyczny jak oferowany. Sesje ocen prowadzone były w warunkach ślepego odsłuchu. Co ciekawe, nie przeprowadzali go jedynie dźwiękowcy. W komisji odsłuchowej znalazło się kilkanaście osób: realizatorzy dźwięku, dyrygent, śpiewak, muzyk, przedstawiciel Akademii Operowej oraz przedstawiciele impresariatu i innych komórek związanych z pracą artystyczną TW-ON. Zostało wyznaczonych 14 próbek dźwiękowych (w tym próbka sygnału ciszy), które pogrupowano według odpowiadających im podkryteriów: barwy dźwięku, równowagi brzmieniowej, przejrzystości, przestrzenności (czyli głębi planów dźwiękowych) i stereofoniczności. Ostatnim podkryterium, użytym tylko dla sygnału ciszy, był brak zakłóceń. Każdy z członków komisji mógł przyznać do 5 punktów w każdym podkryterium podczas odsłuchu każdej próbki (dla odróżnienia od punktów generalnych przetargu nazwano je podpunktami). Następnie została wyciągnięta średnia arytmetyczna podpunktów dla każdego z podkryteriów od każdego słuchacza, a wyniki zsumowane. Oferta z najwyższą liczbą podpunktów za odsłuch otrzymała 100 punktów, a pozostałe przyrównano do niej. Warto dodać, że członkowie komisji nie wiedzieli, której marki system oceniają, a sala podczas sesji odsłuchowych była zaciemniona, aby nie można było rozpoznać marki.

Ocena ofert

W ocenie generalnej podano trzy główne kryteria oceny ofert: cenę (waga kryterium – 55%), jakość dźwięku (waga kryterium – 35%) oraz okres gwarancji (waga kryterium – 10%). Do przetargu przystąpiły trzy firmy, znane na polskim rynku profesjonalnego dźwięku. Oprócz Audio Plus z systemem francuskim L-Acoustics, były to: firma z Warszawy, oferująca system marki niemieckiej, oraz firma z Łomianek, oferująca system marki amerykańskiej. Oferta, która zdobyła najwyższy wynik w danym kryterium, otrzymywała najwyższą liczbę punktów, a pozostałe były przyrównywane do niej. Punktacja Audio Plus za wszystkie kryteria była najwyższa, więc właśnie do tej oferty były przyrównywane obie pozostałe. Wszyscy oferenci dali 36-miesięczny okres gwarancji i tym samym każdy otrzymał 10 punktów. W obu pozostałych kategoriach niepodzielnie zwyciężył system L-Acoustics:
• System L-Acoustics: CENA 55,00 pkt / JAKOŚĆ DŹWIĘKU 35,00 pkt / OKRES GWARANCJI 10,00 pkt (suma: 100,00 pkt)
• System marki niemieckiej: CENA 51,92 pkt / JAKOŚĆ DŹWIĘKU 33,46 pkt / OKRES GWARANCJI 10,00 pkt (suma: 95,38 pkt)
• System marki amerykańskiej: CENA 44,12 pkt / JAKOŚĆ DŹWIĘKU 31,47 pkt / OKRES GWARANCJI 10,00 pkt (suma: 85,59 pkt)
Warto więc zauważyć, że system L-Acoustics okazał się nie tylko najlepszy brzmieniowo, ale również najtańszy!

Etapy realizacji

Przetarg na system nagłośnienia widowni i sceny Sali Młynarskiego odbył się latem 2018 roku, ogłoszenie wyników nastąpiło w grudniu tego samego roku, natomiast montaż systemu został zaplanowany na pierwszą połowę 2019. Realizacja składała się z dwóch etapów: projektu i instalacji. To kolejna innowacja ze strony TW-ON, ponieważ w branży profesjonalnego audio rzadko korzysta się z procedury typu „zaprojektuj i zbuduj”, będącej normą w branży budowlanej. Zanim doszło więc do instalacji, spółka Audio Plus dostarczyła projekt, na który składały się:
• elementy mechaniki (sztankiety głośnikowe nagłośnienia widowni, system zawiesi zestawów nagłośnienia sceny)
• właściwy system audio
• trasy kablowe
• klimatyzacja amplifikatorni

Po dostarczeniu projektu, jego rozlicznych poprawkach i ostatecznym zaakceptowaniu przez inwestora, rozpoczął się etap instalacji. Ta okazała się wyjątkowo trudna, co zresztą inwestor przewidywał już na etapie ogłaszania przetargu. Prace mogły być prowadzone głównie nocą i były często przerywane ze względu na ograniczenia wynikające z codziennego funkcjonowania Teatru. Zły duch Inkub czyhał na instalatorów w każdym momencie. Szczególnie montaż wyciągarek gron frontowych był wymagający – prace były prowadzone na zakurzonym poddaszu sześćdziesięcioletniego teatru, jeśli już nie liczyć jego 190-letniej historii. Spawanie w tym miejscu wymagało niezwykłych środków ostrożności. Miejsce dodatkowo zabezpieczono przeciw ogniowi i prowadzono stałe dozory pożarowe. Z tego powodu prace przedłużały się, lecz instalacja została oddana o czasie, w czerwcu 2019 roku.

Opis systemu

1. nagłośnienie frontowe:
• 12× Kiva II
• 2× SB18
• 6× X8 wykorzystywane jako frontfill lub zestawy efektowe (w zależności od konfiguracji)
• 4× wzmacniacz LA4X

2. nagłośnienie sceny (monitorowe):
• 10× ARCS Wide zawieszone na balkonach technicznych sceny (8 szt.) oraz wieżach portalowych (2 szt.) – wykorzystywane w zależności od dekoracji scenicznych
• 2× SB18
• 4× X15HiQ jako monitory podłogowe
• 4× wzmacniacz LA4X

Ponadto Audio Plus dostarczyła i zainstalowała:
• 2 stageracki Yamaha Rio3224-D2
• 2 interfejsy Dante Yamaha Nio500-D16
• 32 przyłącza sygnałowe (10 scenicznych, 2 nad sceną, 2 na stanowisku FOH, 10 na scenie i 8 na widowni)
• 3 sztankiety gron frontowych
• wyciągarki gron frontowych
• nietypowe, własnej konstrukcji zawiesia zestawów nagłośnienia sceny
• klimatyzację w amplifikatorni

Możliwe konfiguracje

System frontowy Sali Młynarskiego można wykorzystać w trzech układach, w zależności od potrzeb widowiska:
• konfiguracja koncertowa – dwa wiszące grona głośnikowe po 6 elementów Kiva II + 2 zestawy niskotonowe postawione po bokach orkiestronu
• konfiguracja baletowa – dwa wiszące grona głośnikowe po 4 elementy Kiva II + 2 zestawy niskotonowe postawione po bokach orkiestronu
• konfiguracja surround – trzy wiszące grona głośnikowe po 4 elementy Kiva II + 2 zestawy niskotonowe postawione po bokach orkiestronu + zestawy efektowe X8, umieszczone po bokach widowni (4 szt.) oraz na jej tylnej ścianie (2 szt.)

Zestawy szerokopasmowe X8 można także wykorzystać jako urządzenia frontfill. System nagłośnienia sceny rozplanowano wyjątkowo wszechstronnie: w 2 liniach po 4 sztuki ARCS Wide zawieszonych po lewej i prawej stronie na balkonach technicznych, oraz po jednym na każdej wieży portalowej (te ostatnie zawieszone w sposób niewidoczny, jak gdyby lewitowały). Choć wydaje się to dużo jak na wielkość sceny, inwestor dążył do celu, by niezależnie od rodzaju dekoracji, zawsze była możliwość skutecznego nagłośnienia monitorowego. Do umieszczenia zestawów ARCS pod balkonami użyto autorskich zawiesi, zaprojektowanych i wykonanych przez Audio Plus. Ich nietypowość polega na tym, że praktycznie nie wykorzystuje się pojedynczych zestawów ARCS w konfiguracji wiszącej. Mają one wówczas niewielkie pokrycie horyzontalne (30 stopni), dlatego też producent nie dysponuje zawiesiami pionowymi do pojedynczych zestawów! W tym przypadku jednak „wąskie” granie było optymalne dla potrzeb sceny przy rozmaitych konfiguracjach scenografii. Zestawy mogą grać pojedynczo w kilku liniach, ale można je także zgrupować maksymalnie po 3 sztuki, i w ten sposób pokryć dźwiękiem całą scenę z jednego, dwóch, trzech lub nawet czterech źródeł dźwięku z każdej strony (nie licząc zestawów w wieżach portalowych). Zawiesia Audio Plus pozwalają także na regulację każdego zestawu głośnikowego w każdej płaszczyźnie.

Istotnym aspektem jest fakt, że wszystkie zestawy mają delikatny wygląd, a system można całkowicie ukryć. Można także sterować wyciągarkami z poziomu sceny, po podłączeniu sterownika do gniazda umieszczonego obok sceny. Ponadto zamówienie wymagało, by system można było podłączyć do istniejącego w Teatrze systemu emisji i rejestracji audiowizualnej (SERAV). Dzięki zrealizowaniu tego wymogu w Sali Młynarskiego można zarówno rejestrować, jak i odtwarzać materiały w systemie dźwięku dookólnego 5.1 oraz 7.1. Cały system „spięto” przewodami cyfrowymi typu skrętka kategorii Cat7, mając na względzie także sygnały wideo. Natomiast do serwerowni sygnały audio i wideo płyną poprzez światłowody. Montaż wzmacniaczy LA4X także zaplanowano w sposób uniwersalny – 6 szt. zainstalowano na stałe w szafach w amplifikatorni, natomiast 2 pozostałe umieszczono w skrzyniach rack, dzięki czemu można je wykorzystać mobilnie.

Podsumowanie

Pracownicy Teatru Wielkiego – Opery Narodowej chwalą system L-Acoustics za jego kompaktowość oraz spójność wizualną i brzmieniową, a także za to, że niewielkie grona nie przysłaniają sceny. Przede wszystkim jednak za niespotykaną wszechstronność. Policzyliśmy tę inwestycję na styk, tak, by nic się nie marnowało – mówi Michał Polański, który jest głównym reżyserem dźwięku w TW-ON – A wciąż mamy ogromne możliwości konfiguracji. Uniwersalność była tu równie ważna, co brzmienie. I w obu tych parametrach system L-Acoustics sprawdził się świetnie.

Ostatnim etapem pracy po wykonaniu projektu i instalacji było właściwe strojenie systemu. Wymagana tu była maksymalna elastyczność, by można było wykorzystać system we wszystkich zaprojektowanych konfiguracjach. Do wystrojenia zostało oddelegowanych dwóch pracowników centrali L-Acoustics: David Dohrmann (Inżynier Wsparcia Technicznego, zajmujący się instalacjami stałymi na terenie Europy, Azji i Afryki) oraz Ian Fellbom (Inżynier Aplikacji Instalacyjnych na terenie Francji). Następnie cały ten wyczerpujący proces zakończyło szkolenie dla pracowników Teatru z obsługi nowego systemu. Natomiast pracownicy Audio Plus mogli już puszyć się z dumy z powodu zrealizowania tak prestiżowego i złożonego projektu.