Korg Pa3X – test aranżera

Wyścig wśród producentów keyboardów do użytku domowego i profesjonalnego trwa nieustannie od kilku dekad. Właściwie rywalizacja rozpoczęła się we wczesnych latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia, kiedy nastąpił gwałtowny wzrost sprzedaży organów domowych. Niektórzy producenci organów z tamtych lat dysponując ogromnym doświadczeniem i coraz nowszymi technologiami, w naturalny sposób zaczęli produkować keyboardy domowe. Inni wytwórcy dołączyli nieco później. Chociaż instrumentów w tym segmencie jest sporo, praktycznie wytwarzane są przez niewielu producentów, wśród których głównymi graczami, jeśli chodzi o modele profesjonalne są po wycofaniu się Technicsa: Ketron, Korg, Roland (chociaż ostatnio bez nowości) i Yamaha. Keyboardy domowe były i nadal są ciągle unowocześniane, a ich możliwości już od dawna przekraczają potrzeby użytkowników domowych. Mimo to, ambicją każdego producenta jest posiadanie w swojej ofercie flagowego modelu w tej klasie instrumentów, spełniającego nie tylko oczekiwania najbardziej wybrednych użytkowników domowych, ale również muzyków zawodowych. Takim instrumentem jest opisywany tutaj Korg Pa3X.

Po masywnej, metalowej, ale niezbyt ciężkiej obudowie widać, że instrument przeznaczony jest bardziej do użytku profesjonalnego niż domowego. Jest dobrze zabezpieczony i zniesie trudy podróży. Do testu dostarczono wersję pięciooktawową (61 klawiszy), ale jest również odmiana 76-klawiszowa. Centralne miejsce na panelu zajmuje dotykowy wyświetlacz TFT. Ma dobrą ostrość i jest łatwy do odczytania z szerokiej perspektywy. Chociaż w wersji 61-klawiszowej został ukośnie umiejscowiony, jestem nieukontentowany, że brakuje mu możliwości regulacji konta nachylenia, tak jak to ma wcześniejszy model Pa2X. Zmotoryzowany wyświetlacz w modelu Pa3X ma wyłącznie wersja 76-klawiszowa. Układ panelu sterowania jest konwencjonalny z sekcją zarządzania stylami po lewej stronie i barwami po prawej.

Po lewej stronie wyświetlacza znajduje się zestaw dużych suwaków kontrolnych pełniących również funkcje drawbarów, a po prawej stronie spore, wielofunkcyjne kółko/kursor do zmiany parametrów. Pod wyświetlaczem znajdują się przyciski do zarządzania podwójnym odtwarzaczem. Jako jednostka zorientowana na profesjonalistów, główny włącznik zasilania Pa3X umieszczony jest na płycie tylnej, a przycisk STANDBY na panelu głównym. Poza gniazdem słuchawek umieszczonym pod lewą częścią klawiatury, pozostałe złącza (których jest całkiem sporo), usytuowano na płycie tylnej. Pa3X nie ma wbudowanych głośników, ale opcjonalnie można do niego podłączyć dedykowany system nagłośnienia PaAS bez dodatkowego okablowania i zasilania. Nagłośnienie mocuje się podobno bezproblemowo z tyłu instrumentu. Nie miałem okazji tego sprawdzić, ponieważ testowany egzemplarz był bez niego.

Moim zdaniem profesjonalny keyboard powinien spełniać trzy podstawowe kryteria, które należy uwzględnić przy jego wyborze. Przede wszystkim musi mieć dobre barwy a najlepiej bardzo dobre, w tym kilka znakomitych – chociaż po jednej w każdej sekcji. Po drugie, powinien mieć bardzo dobre style, które korzystają z najlepszych barw. Po trzecie, ponieważ instrument przeznaczony jest do grania na żywo musi być łatwy w obsłudze. Różnego rodzaju wodotryski są mile widziane pod warunkiem, że nie utrudniają obsługi.

Źródłem dźwięku w Pa3X jest generator EDS (Enhanced Definition Synthesis). O ile pamiętam, w serii Pa producent od początku stawiał bardziej na wykorzystanie barw w trybie PERFORMANCE, gdzie jeden program często składa się z kilku barw z domieszką efektów, podziałem klawiatury itd. Jest to zgodne z przynależnością instrumentu do klasy keyboardów, ponieważ w tym trybie będzie najczęściej wykorzystywany. Jednak nakładanie na siebie nawet kilku słabo brzmiących barw nie daje zadowalających efektów, czego wielokrotnie doświadczyłem w moim dość długim życiu. Na szczęście nie dotyczy to Pa3X, bo przecież w nazwie ma „professional arranger”, a to zobowiązuje. Polifonia instrumentu jest nietypowa, ale typowa dla Korga – 120-głosowa tak więc instrument nawet w rozbudowanych aranżacjach nie gubi głosów. Pa3X oferuje do dyspozycji użytkownika ponad 1100 barw. Zobaczmy z grubsza, co nowego lub ulepszonego w tej sekcji instrumentu. Ambicją wszystkich producentów jest zaopatrzenie szczytowego modelu keyboardów w możliwie najlepszą(e) barwy fortepianu. W końcu to barwa przyjemna dla każdego ucha i dlatego najczęściej wykorzystywana. Fortepiany są silną stroną Pa3X. Nowe barwy fortepianów zapożyczono z pianina cyfrowego SV-1. Brzmią bardzo dobrze i chociaż pozostałe są również dobre, jednak te to inna liga. Główna barwa fortepianu posiada odgłosy strun i pedałów. Fortepianów jest na tyle duży wybór, że z pewnością wystarczy ich na pokrycie wszystkich stylów muzycznych. Nowa jest też barwa Honky-Tonk będąca blisko oryginału. W grupie fortepianów są też dobre klawinety i klawesyn. Trzy kluczowe barwy elektrycznych pian (Rhodes, Wurlitzer i FM) pochodzą również ze znakomitego SV-1. Są również dobre i modele serii Pa nigdy nie miały lepszych, ale w bezpośrednim porównaniu z Stage Vintage brzmią inaczej, mają trochę inny charakter. W końcu SV-1 to wybitnie barwy fortepianów i pianin elektrycznych w dodatku z lampą, a Pa3X to wielozadaniowa maszyna do tworzenia muzyki. Tak czy siak, w tej sekcji instrumentów jest naprawdę dobrze tym bardziej, ze poza tymi z SV-1 jest wiele innych znanych i dobrych z poprzednich modeli Pa.

- Advertisement -

Prawdopodobnie wibrafon jest przez klawiszowców najczęściej używanym instrumentem melodycznym z sekcji instrumentów perkusyjnych. Jest użyteczny i brzmi w całej skali dobrze. Zresztą pozostałym instrumentom z grupy Mallet & Bell również niczego nie brakuje. W grupie Accordion znajdują się nie tylko akordeony, ale również harmonijki. Sporo część z nich ma w nazwie DNC (Dynamic Nuance Control) to jest technologię pozwalającą na wydobycie niuansów charakterystycznych dla danej grupy instrumentów. To taki odpowiednik Super Articulation 2 zastosowany przez Yamahę w głównym rywalu Pa3X, czyli Tyrosie 4. Pamiętam, że już w Pa2X barwy harmonijek dzięki szczegółom robiły wrażenie. Charakterystyczne detale w Pa3X wydobywa się z użyciem trzech przycisków zlokalizowanych przy dżojstiku, dżojstikiem oraz znajdującą się pod nim taśmą kontrolną. Dzięki tym możliwościom, harmonijki wraz ze swoimi glissandami góra/dół, podciąganymi dźwiękami i obiegnikami brzmią autentycznie. Bluesy można grać aż miło. Barwy akordeonów powinny również zadowolić miłośników tego instrumentu. Moim zdaniem Pa3X został dobrze wyposażony na rynek europejski i nie ustępuje w tym względzie instrumentom włoskim. Wszystkie brzmienia barw akordeonowych charakterystyczne dla piosenek francusko-włosko-niemieckoaustriackich Pa3X posiada, na dodatek w niektórych z nich z typowym dla akordeonów akustycznych odgłosem towarzyszącym wydobywaniu dźwięku.

Następną sekcją są ograny bazujące w głównej mierze na Hammondach i Korgu BX3, chociaż piszczałkowe oczywiście też są. Do gustu przypadły mi te z Jimmy w nazwie np. Jimmy Organ DNC z włączanym efektem głośników obrotowych w zależności od siły nacisku na klawisze. Zresztą efekt symulacji prędkości wirujących głośników jest również w innych barwach organów Pa3X. Jednak w tej sekcji chyba najistotniejsze jest to, że można włączając program z barwą Digit.DRAWBARS operować fizycznymi suwakami mając jednocześnie na wyświetlaczu podgląd w postaci wirtualnych suwaków, a więc dokładnie widzimy ustawione wartości. Oczywiście, można manipulować wyłącznie wirtualnymi drawbarami, ale dla mnie to rozwiązanie jest mniej precyzyjne tym bardziej, że fizyczne suwaki Pa3X pracują płynnie i ich reakcja jest natychmiastowa. Poza drawbarami użytkownik ma do dyspozycji takie parametry jak PERCUSSION czy TONE NOISE. Prędkość wolno/szybko symulacji wirujących głośników ustawia się dżojstikiem.

Uważam, że możliwość kreowania barwy organów w czasie rzeczywistym przy pomocy suwaków to duży plus Pa3X. Jedynie efekt symulacji głośników obrotowych Digit.DRAWBARS mógłby być lepszy, przecież akurat Korga stać na to. W sekcji gitar pojawiły się nowe DNC z przednutkami i harmonicznymi (w przyciskach) zarówno wśród akustycznych i elektrycznych. W sekcji sprawdzają się dobrze sprawiając frajdę użytkownikowi. Poza programami barw gitar z DNC w nazwie pozostałe brzmią dobrze, ale znajomo, czyli pochodzą z Pa2X. Skrzypce Real Violin DNC brzmią pięknie a przyciski 1 i 2 obok dżojstika przenoszą je glissandem o oktawę w górę lub dół. Brzmi to znakomicie, ale użytkownik nie ma wpływu na dość duże opóźnienie glissanda i dlatego korzystanie z tej funkcji wymaga przyzwyczajenia. Ważną dla instrumentów smyczkowych technikę artykulacyjną, jaką jest spiccato przypisano do dżojstika. Instrumenty Korga zawsze miały i mają szeroko, ciepło brzmiące zestawy instrumentów smyczkowych. Moją przychylność zdobyły programy barw Movie Str. 1 DNC oraz Movie Str. 2. Mają specyficzny charakter. Korzystając z przycisków kontrolnych DNC, dżojstika i taśmy kontrolnej można płynnie przechodzić z zestawu instrumentów smyczkowych na skrzypce solo, pizzicato czy tremolando. Dla podkreślenia budowanego napięcia w klawiszach dla lewej ręki mamy kotły z blachami. Brzmi to rewelacyjnie. W jednej grupie z instrumentami smyczkowymi poza ich odmianami z domieszką instrumentów dętych stroikowych i blaszanych są również chóry. Dla mnie najbardziej użyteczne okazały się zorientowane na jazz i reagujące na dynamikę uderzania w klawisze barwy Scat. Pozostałe są podobne do tych w Pa2X. W grupie trąbek i puzonów jest wiele dobrych instrumentów. Otwiera ją przepiękna barwa trąbki jazzowej Jazz Trumpet DNC. I znowu – z użyciem dżojstika, przycisków DNC i taśmy kontrolnej można zdziałać wiele, aby dźwięk przypominał do złudzenia prawdziwą trąbkę. To samo dotyczy drugiej trąbki Trumpet Expr. DNC oraz kornetu Jazz Cornet DNC. Puzony w odmianie DNC z oktawowymi glissandami są równie znakomite. Dotyczy to również barw z kolejnej grupy Brass gdzie można znaleźć inspirujące zestawy instrumentów dętych blaszanych od ciepło i łagodnie brzmiących po agresywnie i ostro brzmiące.

Tworzące następne grupy saksofony, klarnety, oboje i flety w odmianach DNC posiadają charakterystyczne dla nich glissanda, atak dźwięku, frullato. Przy umiejętnym wykorzystaniu niektóre z nich brzmią przekonująco. Jeśli chodzi o barwy syntetyczne typu Lead i Pad, Korg zawsze zaliczał się do ścisłej czołówki. Ta wspaniała historia marki ma swoje odbicie również w Pa3X. Jak można było się spodziewać, dobór barw i ich brzmienie są tutaj bez zarzutu. Jeśli chodzi o grupę instrumentów etnicznych można ująć krótko – są na dobrym poziomie. Na tle innych grup chyba najmniej zmieniło się wśród basów. Praktycznie są tylko dwie barwy w odmianie DNC z poślizgiem palca po strunie góra-dół i alikwotami. Nie rozumiem dlaczego znalazły się tutaj barwy organowego pedału nożnego. Wątpię by w Polsce ktokolwiek z nich korzystał, ale Pa3X w tej odmianie jest produkowany na rynek europejski i zakładam, że komuś się takie mruczenie przyda.

Pa3X ma około 450 stylów. Korg znany jest z wysokiego poziomu automatycznych akompaniamentów. Nic w tym dziwnego, ponieważ angażowani są do tego dobrzy specjaliści. Każdy styl dopracowany jest perfekcyjnie. Wystarczy prześledzić np. partie gitar w akompaniamentach. Gitary grają tylko to, co mieści się w skali gitary. Jeśli zagramy coś poniżej skali gitary, wirtualny gitarzysta niezauważalnie zmieni natychmiast dźwięk(ki) o oktawę wyżej. Nie zagra dźwięków nieistniejących na gitarze. Między innymi dlatego style brzmią bardzo realistycznie. Jest mnóstwo stylów, które szczególnie wpadły mi w ucho, ale ich lista jest zbyt długa by je zamieszczać. Jestem przekonany, że stylami Pa3X nikt nie będzie zawiedziony.

- Advertisement -

Patrząc na panel główny Pa3X, gołym okiem widać, że „professional” w nazwie ma uzasadnienie. Posiada podwójny sekwencer/player z suwakiem X-FADER do płynnego przechodzenia między nimi. Oba obsługują pliki SMF i MP3. Posiadają przydatne rozwiązania nie tylko w przypadku plików SMF, ale również w odniesieniu do plików audio, a mianowicie – można zmieniać tempo odtwarzanego utworu bez zmiany jego tonacji, jak można również zmieniać tonację utworu bez zmiany tempa. Oczywiście wszystko w rozsądnych granicach, bo wiadomo, że każde pół tonu wpływa destrukcyjnie na jakość odtwarzanego materiału audio. Jest też VOCAL REMOVER usuwający z panoramy stereo z różnym skutkiem środkowy głos. Czasami efekt jest taki, że środkowy głos w większym lub mniejszym stopniu zostaje usunięty, ale jego stereofoniczny pogłos zostaje. Pa3X może pełnić funkcję karaoke z tekstem wyświetlanym na wbudowanym ekranie, ale aby tekst można było wyświetlać na dużym ekranie zewnętrznym, trzeba zaopatrzyć się w opcjonalny interfejs VIF4. Jak już wyżej wspomniałem, Pa3X ma pełnoprawny 16-śladowy sekwencer z pojemnością około 200 tysięcy zdarzeń MIDI. Nową funkcją jest CHORD SEQUENCER do nagrywania ciągu akordów, które sekwencer odtwarza w pętli. Z przechowywaniem danych nie ma problemu, ponieważ wersja pięciooktawowa Pa3X ma 256 MB z możliwością rozszerzenia do 512 MB. Pod tym względem jest trochę zubożona w stosunku do modelu 76-klawiszowego, który ma wmontowany twardy dysk, ale Pa3X nie pożera zbyt wiele pamięci, dlatego zamiast rozszerzania wewnętrznej pamięci do 512 MB lub instalowania twardego dysku najekonomiczniejszym rozwiązaniem jest zewnętrzna pamięć USB do 4 GB. Wszystkie pendrive’y jakie miałem pod ręką (o pojemnościach powyżej 4 GB) Pa3X czytał bez problemu. Na zakończenie muszę wspomnieć o dobrej jakości rożnego rodzaju efektów w tym harmonizera wokalnego firmy TC Helicon.

PODSUMOWANIE

Pa3X to prawdziwe centrum rozrywki dla słuchaczy (lub domowników), a dla użytkownika frajda z grania na nim. Co prawda nie zaskoczył mnie jakimiś nowymi, nieprawdopodobnie brzmiącymi, pojedynczymi barwami, bo nie o to w nim chodzi. Barw bardzo dobrych i znakomitych stylów Pa3X ma mnóstwo. Chociaż poprzedni model już mocno wyśrubował poziom, zmiany są. Oczywiście, na lepsze. Pa3X jest bardziej dopracowanym, profesjonalnym keyboardem. Ten instrument ma zdefiniowanego odbiorcę/użytkownika i w moim odczuciu jest skazany na powodzenie.

Tekst: Jan Piotrowski

WYBRANE DANE TECHNICZNE
Klawiatura: dynamiczna, częściowo doważona, 61 klawiszy, Aftertouch
Funkcje klawiatury: SPLIT, FULL UPPER
Polifonia: 120-głosowa
Programy barw: ponad 1100 + 512 USER, ponad 90 zestawów perkusyjnych + 128 USER; Digital Drawbar
Performance: 512
Akompaniament: ponad 450 stylów fabrycznych, maks. 1200 FAVORITE/USER, Single Touch Setting (4 na styl)
Efekty: 8 stereofonicznych multiefektów (140 typów, w tym Vocoder), efekty masteringowe [Waves MaxxAudio], Voice Processor [TC Helicon]
Sekwencer: dwa 16-ścieżkowe; odtwarzacz XDS z suwakiem X-FADER, BACKING SEQUENCE
Inne funkcje: SAMPLING, odtwarzacz/rejestrator MP3, SONGBOOK, GUITAR MODE 2, CHORD SEQUENCER
Manipulatory: joystick PITCH BEND/MODULATION, RIBBON, 3 programowalne przyciski, 4 programowalne pady, 9 suwaków/drawbarów
Nośniki danych: możliwość podłączenia zewnętrznych nośników USB, pamięć SSD, opcjonalny dysk twardy
Wyświetlacz: LCD kolorowy (320 × 240 punktów), dotykowy
Wejścia/wyjścia: MIC IN [combo XLR/jack, Phantom +48 V], AUDIO IN (L, R), AUDIO OUT × 4, słuchawkowe, DIGITAL OUT [koaksjalne], MIDI (IN, OUT, THRU), PEDAL (EC5, ASSIGNABLE, DAMPER), USB (DEVICE, HOST × 2); VIDEO OUT (opcja)
Nagłośnienie: opcjonalny system 3-kanałowy PaAS (2 × 20 W + 40 W)
Wymiary: 980 × 366 × 145 mm
Ciężar: 14.7 kg
Opcje: karta Video (VIF4), rozszerzenie pamięci