Digidesign Pro-Tools 8 LE – test programu DAW

Kolejna wersja oprogramowania zawsze oczekiwana jest z niecierpliwością. Najpierw, dopóki nie wiemy, co nam przyniesie, mamy mnóstwo domysłów, spekulacji i „przecieków”, a jak już wiemy co nowego, to cierpliwie czekamy, kiedy wreszcie będziemy mogli nową wersję zainstalować. I w końcu przychodzi ten dzień… Osobiście już w pierwszy dzień zapłaciłem kartą i ściągnąłem najnowszą wersję systemu HD – a teraz do testu dotarła wersja bardziej interesująca szerokie rzesze – Pro-Tools 8 LE.

Instalka to nie żarty – 4GB danych! Czyżby najnowsza wersja Pro-Tools miała ochotę rywalizować objętością z samym systemem Windows? Na szczęście możemy uspokoić czytelników, za taką ilość danych odpowiedzialne są biblioteki barw, o czym nieco później, sam program ma około 1 GB, w sumie i tak sporo. Pro-Tools LE działa ze wszystkimi interfejsami Digidesign za wyjątkiem starego i dawno zapomnianego Digi001. Do testu, który jest wyjątkowo tylko testem oprogramowania a nie sprzętu, wykorzystałem chyba najstarszy kompatybilny interfejs, MBox pierwszej generacji, a komputer testowy to laptop Lenovo N200 z systemem Windows XP (Pro-Tools już w poprzedniej wersji działa bez problemu pod kontrolą systemu Vista). Instalacja nie jest trudna, z powodu wielkości plików instalacyjnych trochę jednak trwa. Oczywiście tradycyjnie ignorujemy ostrzeżenia o braku kompatybilności z systemem Windows czy awariach urządzeń USB, po instalacji i restarcie wszystko jest OK. No to zaczynamy!

Pierwszą nowinkę widać od razu po uruchomieniu – możemy stworzyć czystą, pustą sesję lub skorzystać z „gotowca” –- firmowego albo własnego, stworzonego zawczasu. W takim firmowym „presecie” mamy ślady, efekty, instrumenty wirtualne a nawet prosty rytm na początek – nic, tylko tworzyć. Od razu w oknie miksera widać zmiany – cała kolorystyka utrzymana jest w ciemniejszej tonacji, dostosowanie kolorów jest łatwiejsze, zmianie uległy „przyciski” od insertów i sendów, a suwaki panoramy zastąpiono pokrętłami – cóż, ja wolałem suwaki. Nowy Pro-Tools oferuje nareszcie dziesięć punktów insertowych na kanał, co w połączeniu z dziesięcioma sendami daje ogromne możliwości, ale niestety, na laptopie z rozdzielczością 1280×800 nowy mikser nawet tylko z pięcioma sendami i instertami ledwo mieści się „w pionie”. Druga nowość graficzna – możemy modyfikować zawartość górnej części okna Edit – tylko w sumie po co, jak wszyscy się już przyzwyczaili i nie sądzę, żeby starzy użytkownicy chcieli na przykład przenieść narzędzia na prawą stronę.

Oprócz powiększenia ilości insertów można powiedzieć, że na razie mówimy o zmianach „kosmetycznych”. Co w takim razie nowego daje nam Pro-Tools w wersji 8? Ważną dla sporej grupy użytkowników wiadomością jest zwiększenie liczby śladów do 48 (mono albo stereo), z możliwością rozszerzenia do 128 (ale już tylko mono). To chyba wystarczająco dużo, ograniczeniem będzie tylko moc komputera i szybkość dysku. Zacznę jednak od największej, moim zdaniem, nowości i bardzo przydatnej funkcji – nowego trybu pracy z wykorzystaniem playlist. Oczywiście takie coś jak playlista to nie jest coś nowego ani zarezerwowanego wyłącznie dla Pro-Tools, ale nowe podejście zmienia zdecydowanie mój stosunek do „śladów wirtualnych”. Tworzenie nowej playlisty jest proste – wystarczy przenieść region z głównego śladu w „wolne miejsce” widoczne w trybie Playlist, żadne tam „new, playlist, create” czy coś. Przede wszystkim wszystkie playlisty (lub nie wszystkie, jeżeli akurat tego chcemy, wybieramy to tam, gdzie zawsze, w lewej części) są widoczne w oknie Edit, a każda z nich może być edytowana tak, jak zwykły ślad oraz odsłuchana bez konieczności przeniesienia jej na główny ślad – wystarczy wcisnąć „mniejsze solo” obok wybranej playlisty. Wybrany fragment, niekoniecznie cały region, może być jednym przyciskiem (strzałka obok solo) lub skrótem klawiaturowym przekopiowany na ślad główny, a różne kolory playlist, które regiony po przeniesieniu na główny ślad nadal zachowują, ułatwiają orientację. Dodatkowo możemy podczas nagrywania w pętli dla każdej wersji automatycznie tworzyć nową playlistę, co znacznie przyspiesza solowe eksperymenty. Każdy region można „oceniać” (w skali 1-5), co również ułatwia tworzenie finalnej wersji wykonania.

Ta funkcja, ułatwiająca kompilację, warta jest dla mnie tyle, że w zasadzie tu mógłby nastąpić koniec testu – ale na szczęście to nie koniec nowości. Otóż nareszcie, po tylu latach, Pro-Tools doczekał się pełnowartościowej edycji MIDI, bardzo podobnej do tej, jaką znamy np. z Cubase (okno otwiera się nawet tak samo, dwuklikiem na regionie). Można zapytać, dlaczego dopiero teraz, gdy już większość o MIDI zapomina, ale jeżeli ktoś jeszcze korzysta, to jest. I to od razu z edycją nutową, wersją programu Sibelius. Nie za bardzo umiem grać na instrumentach klawiszowych, więc edycja MIDI nie pociąga mnie aż tak bardzo, ale ważne, że jest, i że w porównaniu do poprzednich wersji programu jest wygodniejsza i szybsza – to sprawdziłem, grał kto inny.

A po co to całe MIDI? A po to, że jakoś te gigabajty z instalacji musimy wykorzystać. A w tych gigabajtach kryją się nowe, stare i ulepszone instrumenty wirtualne. Przede wszystkim fortepian Mini Grand – 1 GB próbek, i wprawdzie pianiści kręcą nosem, to dla mnie brzmi on bardzo dobrze i przede wszystkim całkiem dobrze się miksuje. Z nowych instrumentów godne polecenia są symulator organów Hammonda DB-33 oraz syntezator i prosty, ale o dużych możliwościach brzmieniowych i programowych sekwencer perkusyjny Boom, pracujący w „systemie” programowania Rolanda z szesnastoma przyciskami na takt, ze znanymi barwami i ciekawymi, użytecznymi patternami. Mamy też monofoniczny syntezator „analogowy” Vacuum, wzbogacony o tor „lampowy” umożliwiający „ciepłe” albo przesterowane brzmienie. Dalej mamy znany, ale ulepszony Xpand!2 – z powiększoną dwukrotnie do 1.5 GB ilością próbek i możliwością pracy z czterema różnymi barwami na czterech kanałach MIDI oraz praktycznie niezmieniony prosty ale przydatny sampler Structure Free – i nie zapominajmy o wciąż obecnej, choć mocno okrojonej, wersji BFD. Wszystkie te instrumenty umożliwiają stworzenie praktycznie dowolnego aranżu, od nowoczesnego do tradycyjnego, ograniczeniem będzie tylko wyobraźnia.

Nowe brzmienia to nie tylko instrumenty wirtualne, to także gitary. W Pro-Tools 8, oprócz wielu innych nowych wtyczek, o których za chwilę, bardzo ciekawy jest symulator wzmacniacza gitarowego Eleven Free. Wprawdzie oferuje tylko dwa modele wzmacniacza (powiedzmy, że „czysty” i przesterowany”, choć oczywiście jeden i drugi może być i taki i taki) i zabiera sporo mocy komputera, to brzmi bardzo dobrze, ma dużą paletę barw i dobrze współpracuje z gitarą. Oprócz tego do wzbogacenia brzmienia gitary przed „wzmacniaczem” warto zastosować jakiś „przester” czy coś w tym stylu – proszę bardzo, mamy nawet Talk-Box czy Fuzz-Wah. Ale nowe wtyczki to nie tylko gitara, to także nowe efekty modulacyjne, filtry i pogłosy, manipulatory bazy stereo, bardzo fajny i przydatny Dynamic Delay czy jako darmowe, standardowe wyposażenie każdego systemu Pro-Tools brick-wall limiter Maxim. Wtyczek jest bardzo dużo i nie powinno zabraknąć niczego – może poza kompresorem pasmowym, którego Digidesign chyba w ogóle nie ma w ofercie.

Znany z poprzedniej wersji Elastic Time ma nowe możliwości – poza zmianą tempa mamy też możliwość zmiany wysokości dźwięku w czasie rzeczywistym, oraz możemy, choć w ograniczonym zakresie, regulować głośność regionów. Wprawdzie regulacja poziomu ma zakres od zera do -6 dB, co czyni tę funkcję na razie średnio użyteczną, to warty podkreślenia jest automatycznie przeliczany crossfade, jeżeli jeden z sąsiadujących i „przemiksowanych” regionów zmieni dowolny ze swoich parametrów Elastic. W ten sposób, niejako „tylnymi drzwiami”, zbliżamy się do mojej ulubionej funkcji w Cubase – zmiany poziomu regionów bez użycia miksera czy automatyki, w oknie Edit z automatycznym uwzględnianiem crossfade.

Jeżeli już doszliśmy do porównania z Cubase, to Pro-Tools 8 ma podobną możliwość wyświetlania automatyki – nie tylko, jak dotychczas, na tle „wyszarzonego” śladu, ale również jak Cubase, pod spodem, wiele parametrów naraz. Ten sposób wyświetlania automatyki średnio mi się podoba, wolę głośność na tle śladu, ale być może są użytkownicy, którzy właśnie na to czekali.

Jednym z ważniejszych parametrów oprogramowania jest stabilność – i tu mam dobre wiadomości, wprawdzie dotyczących wersji HD, na której zrobiłem parę sesji (po 120 śladów w jednej) – Pro-Tools w wersji 8.0 jest bardzo stabilny i nie sprawia żadnych kłopotów. Niestety, zauważalnie większe jest obciążenie systemu samym programem, co przekłada się na mniejsze możliwości w zakresie wykorzystania wtyczek RTAS, bo więcej mocy pobiera sam Pro-Tools – no cóż, komputery wielordzeniowe tanieją…

PODSUMOWANIE

Nowa wersja Pro-Tools LE przeznaczona jest, jak zwykle w takich wypadkach, dla dwóch grup klientów – posiadaczy starszych wersji oraz nowych, jeszcze nie do końca zdecydowanych. Pierwsza grupa nie ma w zasadzie wyboru – nowa wersja oferuje „tak wiele za tak niewiele”, że nie ma się co zastanawiać, biorąc pod uwagę, że nawet mimo zmian kursu upgrade kosztuje rzeczywiście niewiele. Nowi klienci… mają obecnie duży wybór. Silna konkurencja to przede wszystkim nowy Cubase po raz drugi w wersji 5, również z dużą ilością nowych wtyczek i funkcji. To, co wybierzemy, determinuje nasz przyszły sposób pracy i metody prowadzące do celu – ale to całkiem inny temat. Tak czy inaczej Pro-Tools 8.0 LE działa i ma wiele niezwykle przydatnych funkcji. Polecam natychmiast – warto!

Tekst: Przemysław Ślużyński

Wtyczki efektowe w programie (bez promocji i dodatkowych pakietów):
1-Band EQ III, 4-Band EQ III, 7-Band EQ III, AIR Chorus, AIR Distortion, AIR Dynamic Delay, AIR Enhancer, AIR Ensemble, AIR Filter Gate, AIR Flanger, AIR Frequency Shifter, AIR FuzzWah, AIR KillEQ, AIR Lo-Fi, AIR MultiChorus, AIR Multi-Delay, AIR Nonlinear Reverb, AIR Phaser, AIR Reverb, AIR Spring Reverb, AIR StereoWidth, AIR Talkbox, AIR Vintage Filter, BF76 Compressor, BF Essential Clip Remover, BF Essential Correlation Meter, BF Essential Meter Bridge, BF Essential Noise Meter, Celemony Melodyne Essential, Chorus, Click, Compressor/Limiter, D-Verb, DC Offset Removal, De-Esser, Delay, DigiReWire, Dither, Duplicate, Eleven Free, Expander/Gate, Extra Long Delay II, Flanger, Gain, Invert, Lo-Fi, Long Delay II, Maxim, Medium Delay II, Multi-Tap Delay, Normalize, Ping-Pong Delay, Pitch, Pitch Shift, POWr Dither, Recti-Fi, Reverse, SansAmp, Sci-Fi, Signal Generator, Short Delay II, Slap Delay II, Time Compression Expansion, Time Shift, TL AutoPan, TL InTune, TL MasterMeter, TL Metro, Trim, Vari-Fi

Cena upgrade’u: 120 Euro + VAT

Ceny interfejsów i pakietów, do których dołączany jest Pro-Tools 8 LE:
Mbox 2 Micro – 1376 PLN
Mbox 2 Mini – 1634 PLN
Mbox 2 – 2466 PLN
Mbox 2 Factory – 2953 PLN
Mbox 2 Pro – 3985 PLN
Mbox 2 Pro Factory – 4473 PLN
003 Rack – 6525 PLN
003 Rack Factory – 7454 PLN
003 Rack+ Factory – 8429 PLN
003 Factory – 12443 PLN
003 Rack Factory Complete – 14937 PLN
003 Factory Complete – 19926 PLN

Do testu dostarczył:
Digipark
ul. Belwederska 20/22
00-762 Warszawa
tel. (022) 8510001
Internet: www.digipark.pl, www.digidesign.com

Test ukazał się w numerze 3/2009 miesięcznika Muzyk.