Rodzina sterowników MIDI z przedrostkiem „Launch” oferowanych przez brytyjską firmę Novation znacząco rozrosła się w roku 2013. Linia produktów, której początków należy szukać kilka lat wcześniej obejmuje obecnie siedem różnych urządzeń. W gronie tym znajdują się m.in. trzy klawiatury sterujące Launchkey, których przedstawiciel gościł kilka miesięcy temu na naszych łamach, a także kontroler Launchpad S. Trzy najnowsze urządzenia to modele wyraźnie skierowane do osób stawiających na mobilność – Launchkey Mini, Launch Control oraz Launchpad Mini. Dwa z nich trafiły właśnie do nas – przyjrzyjmy się im bliżej…
OPIS
Pierwszym z testowanych produktów jest klawiatura sterująca Launchkey Mini, która mimo znacznie mniejszych rozmiarów ma pewne cechy wspólne z większymi modelami Launchkey. Instrument wyposażono w dwuoktawową mini-klawiaturę, którą możemy transponować w zakresie -4/+5 oktaw. Zmniejszone klawisze (zarówno pod względem szerokości jak i długości) reagują na dynamikę gry, ale nie mamy możliwości zmiany krzywej VELOCITY. Tak samo jak „duże” klawiatury Launchkey, także testowaną Launchkey Mini wyposażono w 8 potencjometrów obrotowych, 16 podświetlanych dynamicznych padów oraz dwa dodatkowe okrągłe przyciski funkcyjne. Do dyspozycji mamy także cztery przyciski pełniące rolę „kursorów” oraz przycisk aktywujący tryb InControl dla kontrolerów umieszczonych na panelu. Klawiatura zastosowana w Launchkey Mini jest dość specyficzna i trzeba się do niej przyzwyczaić – zarówno do jej pracy jak i wielkości samych klawiszy. Wiadomo, że nie jest to klawiatura do wirtuozerskich popisów, ale do prostego „wprowadzania nut” czy nagrywania nieskomplikowanych fraz – szczególnie w podróży czy w plenerze (lub wszędzie tam gdzie nie mamy akurat dostępu do instrumentu z klawiszami o standardowych rozmiarach) nada się całkiem nieźle. Ciężko tu mówić też o świadomym kontrolowaniu dynamiki, ale też trudno oczekiwać tego od takiej konstrukcji.
Drugie urządzenie, które trafiło do testu – Launchpad Mini to najmniejszy z serii kontrolerów stworzonych z myślą o programie Ableton Live. Pierwszy przedstawiciel tej linii (Launchpad) pojawił się w roku 2009, a zaledwie kilka miesięcy przed premierą Launchpad Mini firma zaprezentowała jego następcę – model Launchpad S. Tak jak oba większe kontrolery, także Launchpad Mini jest wyposażony w 64 pady (matryca 8 × 8) podświetlanych w różnych kolorach oraz dwie grupy przycisków (także podświetlanych) – 8 funkcyjnych i 8 systemowych.
Jedynym gniazdem, w jakie wyposażono oba modele, pozwalającym na ich komunikację z innymi urządzeniami jest port USB [micro-B]. Łatwo z tego wywnioskować, że zarówno klawiatura jak i kontroler przeznaczone są wyłącznie do współpracy z komputerami (stacjonarnymi i przenośnymi) oraz urządzeniami mobilnymi. Kabel USB (w komplecie z każdym z testowanych urządzeń znajduje się odpowiedni, rekomendowany przez producenta) służy oczywiście nie tylko do transferu komunikatów w obie strony, ale także do pobierania zasilania. Do połączenia z tabletem przez USB wymagana jest odpowiednia przejściówka. Nic nie stoi na przeszkodzie aby obu urządzeń używać jednocześnie – dotyczy to zarówno komputerów jak i tabletów (w tym przypadku potrzebny będzie zasilany hub USB, którego z kolei producent nie poleca w pracy z komputerem).
W komplecie z klawiaturą Launchkey Mini otrzymujemy licencje dla wirtualnych syntezatorów Bass Station i V-Station (same pliki musimy pobrać ze strony internetowej producenta). Po rejestracji klawiatury zyskujemy też dostęp do programu Ableton Live Lite oraz biblioteki próbek firmy Loopmasters. W przypadku kontrolera Launchpad Mini otrzymujemy jedynie Live Lite 9 (plik instalacyjny do pobrania – w komplecie jedynie numer seryjny). Oczywiście oba testowane urządzenia mogą także współpracować z aplikacjami firmy Novation przeznaczonymi dla tabletów iPad – Launchkey i Launchpad.
INSTALACJA
W przypadku obu urządzeń wystarczy, że podłączymy każde z nich do komputera, a natychmiast zostanie ono rozpoznane i już po chwili będzie widoczne w systemie jako wejście i wyjście MIDI. Dokładniej rzecz biorąc, klawiatura Launchkey Mini widziana jest jako dwa wejścia i dwa wyjścia – pierwsza para służy do standardowej pracy w roli klawiatury sterującej MIDI, natomiast druga związana jest bezpośrednio z technologią InControl. Ten protokół pozwalający na integrację z programami DAW umożliwia łatwą kontrolę najważniejszych funkcji aplikacji, z którymi Launchkey Mini może współpracować. Oczywiście w przypadku różnych programów wygląda ona odmiennie.
O ile w przypadku programów firmy Ableton (zarówno Live Lite jak i pełnej wersji Live) nie musimy robić nic poza krótką „wizytą” w zakładce Preferences, to aby móc w pełni wykorzystać możliwości klawiatury we współpracy z innymi programami musimy pobrać specjalne skrypty i pliki dostępne na stronie internetowej firmy Novation.
MIDI
Chociaż prawdziwym „żywiołem” dla obu testowanych urządzeń glównie są dołączone do nich programy oraz wspomniane aplikacje na tablety, mogą one pracować także jako „zwykłe” sterowniki MIDI.
Oczywiście w tym trybie lepiej sprawdzi się Launchkey Mini, którą można wykorzystać do sterowania instrumentami programowymi (działającymi samodzielnie lub wtyczkami), a także we współpracy z programami DAW, edytorami nut czy wirtualnymi efektami. Zarówno klawisze jak i pady wysyłają komunikaty NOTE ON/OFF, natomiast potencjometry obrotowe i sześć przycisków – CONTROL CHANGE. Poza 16 padami pracującymi w tym przypadku na „perkusyjnym” kanale numer 10, wszystkie pozostałe kontrolery (klawisze, pokrętła, przyciski) wysyłają standardowo komunikaty na pierwszym kanale MIDI. Parametr ten możemy zmienić globalnie z panelu Launchkey Mini. Podobnie jak w większych klawiaturach Launchkey nie mamy możliwości zaprogramowania kontrolerów – jedynym sposobem na przyporządkowanie ich do konkretnych parametrów w sterowanym instrumencie wirtualnym jest funkcja MIDI LEARN (o ile jest dostępna). Jak można się domyśleć, problemu nie będziemy mieli jedynie w przypadku dołączonych syntezatorów Bass Station i V-Station. Rzeczywiście, pokrętła zostały tu odpowiednio przypisane do konkretnych funkcji, a ponadto mamy możliwość zmiany presetów.
W przypadku kontrolera Launchpad Mini przyciski oznaczone cyframi od 1 do 8 wysyłają komunikaty CONTROL CHANGE, natomiast 64 pady oraz przyciski A–H – NOTE ON/OFF (każdy rząd to zakres dziewięciu półtonów). Wszystkie pady i przyciski w tym urządzeniu operują tylko na skrajnych wartościach komunikatów.
INCONTROL
Dzięki zaimplementowaniu w klawiaturze Launchkey Mini technologii InControl, możliwe jest wygodne sterowanie wybranymi programami DAW z poziomu jej panelu. Wśród wspierających ten protokół aplikacji znajdują się Ableton Live, Apple Logic Pro, Avid Pro Tools, Image-Line FL Studio, Propellerhead Reason oraz Steinberg Cubase. Podczas testu, możliwości InControl sprawdziłem w połączeniu z programami Live 9, Reason 7 oraz FL Studio 11. W każdym z nich kontrolery dostępne w testowanej klawiaturze służą do nieco innych celów.
Zacznijmy od programu Live 9, do współpracy z którym jest ona niejako dedykowana. Jak łatwo przewidzieć, pady podświetlane w trzech kolorach (żółtym, zielonym i czerwonym) służą do obsługi klipów – te w górnym rzędzie przeznaczone są w tym przypadku do aktywacji klipów w danej scenie, a te w dolnym do ich wyłączania. Okrągłymi przyciskami możemy włączać lub zatrzymywać całe sceny. Z poziomu Launchkey Mini możliwe jest także aktywowanie nagrywania klipów powiązanych z poszczególnymi padami. Do poruszania się po sesji (przełączania ścieżek i scen) służą przyciski kursora. Osiem potencjometrów obrotowych pozwala na regulację przypisanych do nich automatycznie (bez możliwości zaprogramowania przez użytkownika) parametrów aktywnego instrumentu lub efektu (tylko spośród wbudowanych w Live) na wybranej akurat ścieżce.
Współpraca testowanej klawiatury z programem Reason 7 wymaga zainstalowania specjalnego oprogramowania integrującego oba produkty. Następnie trzeba jedynie wykryć klawiaturę w programie i możemy już przystąpić do pracy. Przy pomocy kontrolerów dostępnych w Launchkey Mini możemy bezproblemowo sterować poszczególnymi modułami programu Reason – instrumentami, efektami czy mikserami. Dla każdego z nich przygotowana została gotowa mapa przypisująca kontrolery do funkcji i parametrów (podejrzeć je możemy w dokumencie PDF dostępnym na stronie internetowej Novation). Zmapowane są przede wszystkim pokrętła i przyciski, ale w niektórych modułach do pracy zaprzęgnięte zostały także pady. Z poziomu klawiatury możemy także przechodzić między ścieżkami jak również przełączać presety w instrumentach. We współpracy z Reason 7 pady służą też po prostu do grania.
W przypadku programu FL Studio 11 także musimy pobrać ze strony Novation specjalny pakiet skryptów i szablonów pozwalający na ścisłą współpracę testowanej klawiatury z tą aplikacją. Dzięki nim, możemy przy pomocy 16 padów Launchkey Mini sterować wieloma różnymi parametrami i funkcjami programu. Do dyspozycji mamy kilka szablonów, z których każdy oferuje nieco inne działanie. W najbardziej urozmaiconym możemy sterować tempem oraz transportem, zmieniać ślady, aktywować metronom czy korzystać z funkcji UNDO. Inne skrypty pozwalają kontrolować (płynnie lub skokowo) np. głośność poszczególnych kanałów w mikserze. Do dyspozycji mamy też szablony powiązane z wybranymi „pokładowymi” instrumentami w FL Studio. Niezależnie od wybranego szablonu dwa podświetlane przyciski obok padów służą do uruchomienia oraz zatrzymania sesji. Oczywiście same pady mogą służyć także do wyzwalania klipów, a przy wyłączonym trybie InControl wysyłają one po prostu – podobnie jak klawiatura – komunikaty NOTE ON/OFF.
Z uwagi na swą konstrukcję, drugi z testowanych kontrolerów dedykowany jest do współpracy z programami bazującymi na klipach, takich jak Live i FL Studio. W komplecie z Launchpad Mini otrzymujemy nawet dwa komplety naklejek objaśniających działanie przycisków funkcyjnych i systemowych w tych dwóch aplikacjach (trzeci zestaw etykiet możemy opisać sami). W każdym z tych programów kontroler działa nieco inaczej.
W przypadku Live 9, w widoku sesji wszystkie 64 pady służą do wyzwalania klipów, a przyciski A–H do aktywacji całych scen. Działanie padów i przycisków zmienia się w widoku miksera. W tym trybie przy pomocy padów możemy regulować (niezależnie dla poszczególnych ścieżek) poziom głośności, wysyłek oraz położenia w panoramie, włączać i „uzbrajać” każdy ślad czy aktywować funkcję SOLO, a także zatrzymywać odtwarzanie klipu. Regulacja głośności czy panoramy przy pomocy padów jest dość niecodzienna, ale to działa, choć bez płynności typowej dla potencjometrów. Do poruszania się po sesji służą przyciski 1-4. Oprócz widoków sesji i miksera, do dyspozycji mamy jeszcze dwa tryby pracy – USER1 i USER2, w których pady można wykorzystywać do grania lub kontrolowania dowolnych przypisanych do nich przez nas parametrów w Live.
Podobnie jak testowana klawiatura, także kontroler Launchpad Mini wykorzystuje gotowe szablony dla programu FL Studio 11 (dokładniej rzecz biorąc te same), a ich obsługa jest niemal taka sama. Do obsługi funkcji służą tylko dwa najniższe rzędy padów (odpowiadają tym dostępnym w Launchkey Mini). Przyciski oznaczone literami przypisane są w przypadku szablonów do takich funkcji jak START, STOP i REC. Przy pomocy przycisków oznaczonych cyframi poruszamy się po sesji oraz przechodzimy między szablonami. Tak jak w Live, także tutaj mamy tryb (OVERVIEW), w którym wszystkie pady pozwalają wyzwalać klipy, natomiast przyciskami A–H wyłącza się poszczególne rzędy.
iOS
Niewielkie rozmiary i poręczność obu testowanych urządzeń predestynuje je wręcz do współpracy z urządzeniami mobilnymi takimi jak tablety iPad, służąc do sterowania zainstalowanymi na nich aplikacjami muzycznymi obsługującymi sterowniki CoreMIDI. Naturalnie lepiej w tej roli sprawdzi się Launchkey Mini jako bardziej uniwersalny sterownik z klawiaturą, padami i pokrętłami. Chociaż oba modele mogą współpracować z różnymi aplikacjami to najlepiej współdziałają z dwoma programami firmy Novation – Launchkey i Launchpad. Pierwsza z aplikacji to syntezator wykorzystujący technologię modelowania. Instrument udostępnia kilkadziesiąt presetów, a regulację wybranych parametrów toru syntezy umożliwia osiem wirtualnych „pokręteł”. Do dyspozycji mamy też ekranową klawiaturę, a górną część panelu zajmuje pole umożliwiające jednoczesną regulację wielu parametrów, na którym znajdziemy specjalne „punkty węzłowe” (każdy z nich to zestaw ustawień wybranych parametrów, dający możliwość szybkiej zmiany charakteru danego presetu). Interfejs graficzny drugiego programu to wirtualna matryca 8×6 z „padami” za pomocą których możemy wyzwalać przypisane do nich dźwięki czy pętle. Aplikacja udostępnia także efekty i daje możliwość regulacji głośności i ustawień filtra. Do dyspozycji mamy gotowe sesje, bibliotekę próbek i pętli oraz możliwość importu własnych. Sesja w aplikacji Launchpad może obejmować maks. sześć 8-ścieżkowych scen.
Klawiatura Launchkey Mini sprawdza się bardzo dobrze we współpracy z oboma programami. W przypadku syntezatora Launchkey dzięki technologii InControl możemy przy pomocy pokręteł edytować parametry przypisane do ich ekranowych odpowiedników. Górny rząd padów służy do wywoływania presetów zapisanych przez nas jako „ulubione”, natomiast dolnymi możemy przechodzić między wspomnianymi „węzłami” aktywując tym samym różne wariacje presetu. Z poziomu panelu możemy także przełączać presety, a do czego służą klawisze… wiadomo. Nieco inaczej wygląda współpraca z aplikacją Launchpad. Przy pomocy padów wyzwalamy (lub wyłączamy) przypisane do nich klipy, a przechodzenie między scenami (rzędami) umożliwiają przyciski kursora. Po zmianie trybu pady mogą też służyć do aktywacji efektów, natomiast przy pomocy pokręteł możemy regulować poziom głośności lub filtracji. Obie aplikacje firmy Novation mogą działać jednocześnie, a do przechodzenia między nimi służą przyciski TRACK.
Jak łatwo się domyśleć, kontroler Launchpad Mini idealnie sprawdza się współpracując z aplikacją o tej samej nazwie. Sześć rzędów padów służy do wyzwalania i zatrzymywania klipów, natomiast dwa dolne rzędy są na stałe przypisane do obsługi efektów. Podobnie jak w programie Live możliwe jest też kontrolowanie głośności i filtra.
PODSUMOWANIE
Oba testowane urządzenia są z założenia przeznaczone do współpracy z laptopami i urządzeniami mobilnymi, które tak samo jak klawiaturę i kontroler można zabrać ze sobą i tworzyć muzykę w dowolnym miejscu, także w podróży. Niewielkie rozmiary i fakt że ważą „tyle co nic” sprawiają że nie będą dla nas ciężarem, a przynieść nam mogą wiele frajdy. Oczywiście zmniejszone gabaryty oznaczają także mniejsze rozmiary klawiszy i kontrolerów, ale po dłuższym obcowaniu można się do nich przyzwyczaić (choć np. główki pokręteł w Launchkey Mini mogłyby być nieco wyższe aby łatwiej było je chwycić).
Chociaż oba urządzenia sprawdzają się także jako „zwykłe” sterowniki MIDI to swój cały potencjał odkrywają dopiero wykorzystując technologię InControl, współpracując z konkretnymi programami DAW. Integracja z Live czy FL Studio sprawia, że mimo niepozornych rozmiarów Launchkey Mini i Launchpad Mini stają się przydatnymi narzędziami pracy. Oczywiście bardziej uniwersalna jest klawiatura ale także kontroler z padami ma swoje plusy – zwłaszcza gdy pracujemy z materiałem opartym na klipach. Idealnie układa się też współpraca z dedykowanymi aplikacjami dla systemu iOS, przy czym każde z testowanych urządzeń lepiej radzi sobie w połączeniu ze swoją „imiennniczką”.
Takie małe sterowniki MIDI jak dwa testowane modele firmy Novation to specyficzne produkty, dla których jednak bez problemu znajdziemy zastosowanie i to nie tylko w sytuacjach wymagających mobilności…
Tekst: Grzegorz Bartczak
DANE TECHNICZNE
Launchkey Mini
Klawiatura: dynamiczna, 25 mini-klawiszy
Kontrolery: 16 dynamicznych padów, 8 potencjometrów obrotowych, 6 przycisków
Wejścia/wyjścia: USB [micro-B]
Wymiary: 325 × 175 × 43 mm
Ciężar: 675 g
Launchpad Mini
Manipulatory: 64 pady (matryca 8 × 8), 16 przycisków systemowych i funkcyjnych
Wejścia/wyjścia: USB [micro-B]
Wymiary: 185 × 185 × 16 mm
Ciężar: 428 g
Ceny: 440 PLN
Do testu dostarczył:
AudioTech
ul. Łagiewnicka 20
02-860 Warszawa
tel. (22) 6482935
Internet: www.audiotechpro.pl, global.novationmusic.com
Test ukazał się w numerze 1/2014 miesięcznika Muzyk.
