W historii XX-wiecznego jazzu i jego rozmaitych zelektryfikowanych nurtów swoje piętno na muzyce odbiło wielu wybitnych muzyków, wśród których ważną rolę odgrywali m.in. pianiści. Jednym z nich był Joe Zawinul – legendarny dziś wręcz austriacki kompozytor i pianista jazzowy. Jest on uważany – obok Chicka Corei, Herbiego Hancocka, Johna McLaughlina i Milesa Davisa – za jednego z twórców fusion. Wpłynął on nie tylko na kształt jazzu w latach 70. i 80. To m.in. jemu zawdzięczamy rozwój jazz rocka i tzw. world music. Jako jeden z pierwszych muzyków, Zawinul wprowadził do jazzu piana elektryczne i syntezatory, a także łączył je z typowo gitarowymi efektami podłogowymi. Dziś mija rocznica jego urodzin, a okazję tę chcielibyśmy wykorzystać do przypomnienia jego sylwetki i twórczości.
Josef Erich Zawinul przyszedł na świat w 1932 roku w Wiedniu. W jego rodzinie mieszały się wpływy węgierskie, czeskie i cygańskie. Przygodę z muzyką Zawinul rozpoczął od rodzinnego muzykowania. Później pobierał naukę w wiedeńskim konserwatorium. Po jego ukończeniu często udzielał się jako muzyk sesyjny. W roku 1959 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, po tym jak otrzymał stypendium Berklee College Of Music w Bostonie. W USA szybko znalazł wspólny język z przedstawicielami nowojorskiej sceny jazzowej. Nawiązał współpracę z Maynardem Fergusonem zostając członkiem jego zespołu, współpracował także z wokalistką Dinah Washington.
W roku 1961 dołączył do kwintetu Cannonball Adderleya. Ich współpraca trwała dziewięć lat, podczas których Zawinul skomponował m.in. utwór „Mercy, Mercy, Mercy” – jeden z najbardziej rozpoznawalnych standardów jazzowych. W tym okresie stworzył też „Walk Tall” i „Country Preacher”. Pod koniec lat 60. Zawinul trafił do zespołu wielkiego Milesa Davisa, biorąc udział w sesjach nagraniowych do płyt „In a Silent Way” i „Bitches Brew”.
Lata 70. to przede wszystkim formacja Weather Report, którą Zawinul założył wspólnie z Waynem Shorterem. Przez kolejną dekadę był to najważniejszy zespół nowoczesnego fusion. Przez zespół przewinęło się kilkudziesięciu muzyków, w tym Miroslav Vitous, Airto Moreira, Alphonse Mouzon, Jaco Pastorius, Omar Hakim, Peter Erskine, Chester Thompson czy Victor Bailey.
W roku 1985 Zawinul, wrócił do solowych projektów, a wkrótce potem założył The Zawinul Syndicate. Z tą formacją tworzył i koncertował aż do śmierci w 2007 roku. Przez zespół ten przewinęło się ponad 20 muzyków, wśród których znaleźli się m.in. Paco Séry, Nathaniel Townsley, Kirk Covington, Manolo Badrena, Robert Thomas Jr., Bill Summers, Gerald Veasley, Matthew Garrison, Richard Bona, Étienne M’Bappé, Scott Henderson, Randy Bernsen, Gary Poulson, Maria João i Sabine Kabongo. W roku 1993 skomponował symfonię „Stories Of The Danube”.
Joe Zawinul pozostawił po sobie kilkadziesiąt albumów studyjnych i koncertowych nagranych zarówno jako artysta solowy czy lider własnych projektów, jak również jako członek Weather Report, a także jako muzyk sesyjny nagrywający z takimi artystami jak Cannonball Adderley, Miles Davis, Herbie Mann, Quincy Jones, Trilok Gurtu, Eddie Harris, Victor Feldman, Dinah Washington czy Sam Jones.
Nietrudno się zatem domyślić, że liczba utworów skomponowanych przez Zawinula jest jeszcze większa. W twórczości Joe Zawinula przewijają się rozmaite style i nurty, co jest związane zarówno z czerpaniem przez niego inspiracji z różnych gatunków muzycznych jak i wykorzystywania szerokiego instrumentarium i sięgania po nowe rozwiązania technologiczne.
Poniżej prezentujemy kilka z najbardziej znanych kompozycji Zawinula (kolejność chronologiczna):
1) „Mercy, Mercy, Mercy” – Cannonball Adderley
2) „Pharoah’s Dance” – Miles Davis
3) „Black Market” – Weather Rerport
4) „Birdland” – Weather Report
5) „Zansa” – Zawinul Syndicate
Joe Zawinul był wielokrotnie wyróżniany i nagradzany. Aż 28 razy wybrano go najlepszym „klawiszowcem” w plebiscycie Down Beat. W roku 2002 jako pierwszy otrzymał International Jazz Award. W 2010 roku koncertowa płyta „75”, wydana już po śmierci Zawinula, została wyróżniona nagrodą Grammy. Zawinul udzielał się także w biznesie – w rodzinnym Wiedniu był właścicielem klubu jazzowego Birdland.
Oficjalna strona internetowa: www.joezawinul.com
zdjęcie główne: Joe Zawinul podczas koncertu The Zawinul Syndicate w Jazzhaus we Fryburgu Bryzgowijskim w 2007 roku (CC BY 2.5)